Giderek hız kazanan teknolojik ilerlemeler – özellikle dijital alanda – hayatın her alanını etkilemektedir. Daha ziyade ticari sektörden kaynaklanan bu ilerlemeler teknolojilerin demokratikleşmesine yol açmış, aynı zamanda silah olarak da kullanılabilmelerine olanak sağlamıştır. Teknolojik gelişmelerin askeriyeler tarafından kullanımı yeni ikilemler de yaratmaktadır.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Eylül 2017’de Moskova’da öğrencilere hitaben yaptığı bir konuşmada, yapay zekâ (AI) araştırmalarında lider konumuna gelecek ülkenin “dünyanın hâkimi” olacağını iddia etmişti (Çin,bu konuda, 2030 yılını kendisine hedef olarak belirlemiştir).
Putin, bundan birkaç ay sonra Duma’da yaptığı başkanlık konuşmasında Rusya’nın yeni geliştirdiği hipersonik kayma aracının testlerinin tamamlandığını ve üretiminin başlamak üzere olduğunu bildirdi (bu teknoloji, hedefe varış süresini çarpıcı şekilde azaltma ve gerek konvansiyonel gerek nükleer başlıklar taşıyabilme yeteneğine sahiptir).
Eylül 2019’da Yemen’deki isyancı Hutiler koordine dron sürüleri ile Suudi Arabistan’ın savunma sistemlerini aşarak iki petrol üretim tesisini vurduklarını açıkladılar. Ve küresel çaptaki COVID-19 krizi çerçevesinde sosyal medya üzerinden yürütülen psikolojik ve bilgilendirme veya yanlış bilgilendirme operasyonlarının yarattığı bölücü, hatta yıkıcı etkileri gösteren kanıtlar giderek artmaktadır (hedef odaklı oltalama, hatta doğrudan yapılmış siber saldırılar vasıtasıyla tıbbi yardım tesislerine yönelik geniş çaplı casusluk faaliyetlerini saymazsak).
Kısacası gerek ulusal gerek çok taraflı düzeylerde, yeni ve potansiyel olarak bölücü nitelikli teknolojiler caydırıcılık, savunma ve genel olarak güvenlik politikalarının hazırlanma ve uygulanma şekilleri açısından büyük sorunlar yaratmaktadırlar.
Teknoloji ve savaş
Teknoloji, Taş Devrinden Hiroşima’ya kadar, savaşları hep etkilemiştir (hatta bazen savaşlarda savaşma şekillerinde devrime katkıda da bulunmuştur). Buna karşılık savaşlar da sivil hayatta da kullanılabilecek teknolojilerin geliştirilmesini hızlandırmıştır. İnsanların fiziki dünyayı kendi amaçları doğrultusunda şekillendirmeleri aslında hep çift amaçlı kullanımı da beraberinde getirmiştir –bu av aletlerinden gemilere, patlayıcılardan içten yanmalı motorlara, demiryollarından uydulara kadar ve ayrıca iki tekerlekli arabalar, kadırgalar, mekanize araçlar, ve hava taşıtları gibi platformlarda da aynen böyle olmuştur. Bilime dayalı mühendislik surlardan ağır silahlara, iletişimden gözetlemeye kadar, her zaman savaşı desteklemiştir. Ama devlet tarafından finanse edilen ve askerȋ amaçlı sistematik araştırma ve geliştirme (AR-GE) çalışmaları ancak II. Dünya Savaşı sırasında başlamıştır ve bu çalışmaların Soğuk Savaş döneminde zirveye ulaştığı söylenebilir.
Usta komutanların kontrolünde yönlendirilen teknoloji savaşta daima bir kuvvet çarpanı etkisi yapar: düşmana daha fazla zarar vermelerine veya kendi taraflarına gelebilecek zararı sınırlamalarına yardımcı olur. Tarih boyunca teknolojik üstünlük genel olarak zaferden yana olarak görülmüş, ama hiçbir zaman zaferin garantisi olmamıştır. Taraflar benzer düzeyde olduğunda düşman taktik avantajlarını karşı tarafın düzeyine çıkarmayı ve karşılık vermeyi başarmış, yetenek açısından daha düşük düzeydeki düşman ise sık sık (ve bazen başarılı bir şekilde) ‘asimetrik’ taktiklere başvurmuştur. Başka bir deyişle, bir savaşta teknolojinin değeri daima düşmanın yetenekleri ile ilişkilidir.[af] Konuya genel bir bakış için bkz. Alex Roland, War and Technology: A Very Short Introduction, Oxford-New York, Oxford UP, 2016; daha ayrıntılı bilgi için bkz. Wayne E. Lee, Waging War: Conflict, Culture and Innovation in World History, Oxford-New York, Oxford UP, 2016 [/af]
Ancak bugün, en azından 1990’lardan beri yaşamakta olduğumuz, sadece veya öncelikli olarak askeriyeyi değil, hayatın her bir alanını etkileyen ve hızla gelişen bir teknolojik ilerlemedir. Caydırıcılık ve savunma alanında bilgi iletişimi ve teknolojilerinin (ICT) geliştirilmesi ve uygulanması, hassas güdümlü silahlar ve ağ-merkezli savaşları mümkün kılmıştır. Bu teknolojiler ilk başlarda ‘askerȋ işlerde başka bir devrim’ (RMA) olarak kavramsallaştırılmıştır. Askeriyede daha önceki ‘devrimler’ antik çağda atların çektiği iki tekerlekli arabalar, modern çağın başlarında barut, sanayi devriminden sonra mekanize birlikler ve II. Dünya Savaşı’ndan beri de nükleer silahlar gibi buluşları içermekteydi. Ancak bugün görülüyor ki son derece hızla gelişen ‘ağ-merkezli savaş’ kendi içinde bir devrim olmaktan çok daha evrimsel ve aşamalı bir dönüşüm sürecidir. Yine de caydırıcılık, savunma ve güvenlik alanlarında önceden tahmin edilemeyecek sonuçlar barındırmaktadır.
Daha öncekilerde olduğu gibi bugünkü evrim/devrimin de küresel güç dengelerini önemli ölçüde değiştirmesi beklenmektedir. Bu değişim geçmişteki gibi sadece imparatorluklar, kent-devletler veya ulus-devletlerde değil, tüm aktörler arasında da görülecektir. Örneğin, büyük teknoloji şirketleri güç, hatta statü (çoğu kez devletçilik ile bağlantılı olarak) kazanmaya çalışırlar. 21. Yüzyıl, ticari sektör ve özellikle dijital alan sayesinde, görülmemiş derecede hızlı bir teknolojik ilerlemeye şahit olmaktadır. Bu ilerleme sosyal etkinlik alanlarının tümünde bugüne kadar görülmemiş ölçekte ve neredeyse tamamen gerçek zamanlı bir bağlantı sağlayan yoğun bir ağ yaratmıştır. Sonuç olarak, kolaylıkla erişilebilir ve akıllıca kullanılmış ve bir araya getirilmiş yeni teknolojiler, gerek devletlere gerek devlet dışı aktörlere on yıllar önce düşünebileceğimizden çok daha büyük tahribat yapabilecek ve sistemleri kesintiye uğratabilecek yeni bir aletler yelpazesi sunmaktadır. Bunun yaratacağı etkiler sadece savaş alanındaki geleneksel olarak üstün nitelikli askerȋ güçler için değil, sivil toplumlar ve önemli altyapılar açısından da geçerlidir.
Bu teknolojilerin çoğu – muhtemelen stealth ve hipersonik sistemler hariç – geleneksel savunma endüstrisi modeli veya ‘kompleksi’nden tamamen farklı bir ekosistemden çıkmaktadır. Ve yukarıdan aşağı yönde uzun vadeli yetenek planlanması ve geliştirilmesine, oligopolist arz (az sayıdaki satıcıların fiyat dışı rekabeti), ve monopsonist talep (tek bir alıcı) temeline dayanmaktadırlar. Benzer şekilde, geçmişte de askerȋ AR-GE çalışmaları sonucunda ortaya daha sonra sivil kullanım için uyarlanacak ve ticarileştirilecek teknolojiler (radarlar, jet motorları ve nükleer güç gibi) çıkmıştı.[af] Bugün sık sık örnek alınacak bir model olarak kullanılan bu modele tek istisna, kısmen ABD İleri Savunma Araştırmaları Projesi DARPA’dır. Rusya’nın 1958’de Sputniki’i fırlatmasına cevaben Amerika’yı uzaya sokmak için oluşturulan DARPA, daha sonra yıkıcı teknolojilerin askerî kullanımlarını araştırmayı ve desteklemeyi amaçlayan bağımsız bir federal ajansa dönüştürüldü. Bkz. Sharon Weinberger, The Imagineers of War: The Untold Story of DARPA, the Pentagon Agency That Changed the World, New York, Alfred Knopf, 2017 [/af]
Buna karşılık, bu yeni teknolojiler aşağıdan yukarı yönde geliştirilmektedir ve geliştirme aşamasından pazara ulaşana kadar geçen süre son derece kısadır: ancak dünya çapında milyonlarca tüketiciye ulaştıktan ve ağ etkileri yarattıktan sonra çift kullanımlı ve dolayısıyla ‘silaha dönüştürülebilir’ hale gelirler.
Özellikle sivil alandaki ‘spillover’ ve ‘spinoff’ ‘etkilerinden kaynaklanan çift kullanımlı yeniliklerin vektörü büyük ölçüde kaymıştır. Bugün bilim ve teknoloji yatırımları gerek ulusal gerekse küresel olarak ticari piyasaların kontrolündedir. Yatırım harcamalarının boyutları yanında savunma odaklı bilim ve teknoloji harcamaları küçücük kalmakta, savunmanın tümüyle sivil ve piyasadaki gelişmelere dayandığı teknoloji alanlarının ortaya çıkmasına sebep olmaktadır. Yeni süper güçler (ve ‘süper etkileyiciler’) Amerika Birleşik Devletleri’nin Batı yakasındaki ve Çin ana karasındaki özel büyük teknoloji tüketici devleridir.
Uzaktan kontrol ve kontrolün olmaması
En yeni teknolojik buluşlar özellikle ‘standoff’ silahların geliştirilmesi ve demokratikleşmesini teşvik etmektedir. Bu silahlar saldırıyı yapan personelin hedeflenen alandan gelecek savunma ateşinden kaçabilmesine elverecek mesafeden ateşlenebilir füze veya bombalardır. Askerȋ fonksiyonlar için gönüllü yardımcı gruplar, paralı askerler, korsanlar, isyancılar veya yükleniciler gibi dış kaynakların kullanılması yeni bir şey değildir – son yıllarda buna ‘vekâlet savaşları’ denmektedir. Ancak bu yeni teknolojiler görevlendirme ve kontrol arasındaki dengeyi sıkıntıya sokmakta ve zedelemektedir ve insansız platformların uzak mesafeden kullanımını (ilk önce keşif ve gözetleme, sonra cezalandırma ve komuta ve kontrol düzeyini yok etmeye yönelik misyonlar) mümkün kılarak yeni ikilemler yaratmaktadır. Bu yeni teknolojiler savaşta makinenin vekâleten kullanılmasının ilk örneği olmasa da (cruise füzeleri de benzer amaca hizmet ediyordu), benzersiz bir gizlilik (düşük görüş mesafesi) ve özellikle uluslararası toplum önünde inkâr olanağı sağlamaktadırlar.[af] Andreas Krieg, Jean-Marc Rickli, Surrogate Warfare: The Transformation of War in the Twenty-First Century, Washington (D.C.), Georgetown UP, 2010 [/af]
Daha da önemlisi, bu silahların bazılarını piyasadan temin etmek mümkündür ve kullanımları da oldukça basittir. Bu da devletlerin silahlar ve yasal kuvvet kullanımı üzerindeki geleneksel tekelini kırmak ve yeni tür savaş malzemesi için ‘yeni boşluklar’ yaratmak imkânını ortadan kaldırmaktadır. Bu silahlar deniz aşırı yürütülen terör amacıyla ve teröre karşı ve ayaklanmalarda ve ayaklanmalara karşı zaten kullanılmıştır ancak kentsel bölgelerde kolaylıkla konuşlandırılabilir ve kimyasal, biyolojik veya radyolojik maddelerle donatılabilirler. Aslında bu silahların kullanımları karşısındaki engelleri azaltmak ve faaliyet alanlarını genişletmekte esas olan erişilebilirlik ve niyettir.
Siber uzay tabanlı silahlar – casusluk (siber saldırılar) ve tahribat (yanlış bilgilendirme ve istikrarsızlık kampanyaları) için kullanıldıklarında – gizlilik ve inkâr edilebilme vasıflarını muhafaza ederken bir yandan da zorlama ve yıkıcılıkta daha da ileri gidebilirler zira tamamen teknolojiye dayanan, insan yapımı ve kötü düzenlenmiş bir ortamda kullanılmaktadırlar. Dijital silahlar, doğrudan fiziksel şiddete başvurmadan gerçek savaştakine benzer stratejik etkiler yaratabilirler; ancak uzmanların çoğu siber ‘savaş’ı çok dar anlamıyla abartılı bir senaryo olarak düşünmektedirler. Nükleer silahların aksine, dijital silahlar caydırıcılık için değil, gerçek ve hatta sürekli kullanım içindir ve devletler tarafından, vekâleten ve özel örgütler tarafından yasal veya coğrafi kısıtlamalar olmadan da kullanılabilirler: suçlamak zordur, intikam almak ise riskli.[af] Thomas Rid, Cyber War Will Not Take Place, London, Hurst & Co., 2013 and 2017. Ayrıca bk. Antonio Missiroli, “The Dark Side of the Web: Cyber as a Threat”, European Foreign Affairs Review, cilt no.2, 2019, 135-152 [/af]
Medya alanı bir başka savaş alanı haline gelmiş, ve doğru ve yanlış, zafer ve yenilgi algılarının (sözde ‘izleyici etkileri’)[af] Emile Simpson, War from the Ground Up: Twenty-First Century Combat as Politics, New York, Columbia University Press, 2012 [/af] şekillenip yıldırım hızıyla konsolide edildiği ulus ötesi evrensel bir kamu sahası oluşturmuştur. Sosyal medya askerîleştirilmemiş olabilir – askerler sosyal medyayı kullanıyor olmalarından dolayı sosyal medyanın düşmanca kampanyalar karşısında zayıf düşmesine yol açmış olsalar da. Ancak sosyal medyanın bir silah haline geldiğine hiç şüphe yoktur. Bu yeni oyunun adı[af] John Robb, Brave New War, Hoboken (N.J.), John Wiley & Sons, 2007. Ayrıca bkz. Peter W. Singer, Emerson T. Brooking, Like War: The Weaponization of Social Media, Boston-New York, Houghton Mifflin Harcourt, 2018 [/af] ‘açık kaynaklı savaş’tır. Bu oyunda vatandaşlar ve tüketiciler bireysel olarak çoğu kez farkında olmadan gönüllü yardımcılar gibi davranırlar. Nitekim siber destekli sabotaj çok yüksek düzeyde know-how ve nispeten daha az iş gücü gerektirirken, siber destekli tahribatın tasarımı çok daha basittir fakat söylentilerin yayılabilmesi için geniş bir kullanıcı kitlesi gerektirir. Taktik varyasyonlar içeren geniş kapsamlı bir stratejide tüm bu teknolojilerin birleşimi ‘hibrid savaş’ olarak, silahlı çatışma düzeyinin altında kaldığında ise sadece kötü niyetli faaliyet olarak kavramsallaştırılmıştır.[af] Genel bir bakış için bkz. Antonio Missiroli, “From Hybrid Warfare to ‘Cybrid’ Campaigns: The New Normal?”, NDC Policy Brief, no. 19, Eylül 2019 [/af]
Son olarak, en azından şimdiye kadar uzay hem 1967 Uzay Antlaşmasının şartları hem de olası kuvvet kullanımının içerdiği riskler (örneğin uzay çöpü) sayesinde bu eğilimlerin nispeten dışında kalmıştır. Uzaydaki teknolojik gelişmeler dünyadaki faaliyetleri – özelikle yayıncılık ve navigasyon için uydu iletişimini — kolaylaştırmak üzerinde odaklanmıştır. Bu gelişmeler tüm demokratikleşme etkileri ile hem kamu hem de giderek özel aktörlerin yararına olmuştur. En çok yeteneğe sahip olan devletler gerçekten de uzayı kısmen askerîleştirmişlerdir. Şimdi teknolojik değişim sayesinde daha da çok devlet oyuna girme yeteneğine sahiptir. Ancak uzayda askerî faaliyetler konusunda henüz denenmiş protokoller ve kurallar yoksa da uzay tabanlı varlıkların silah haline gelmesi hȃlȃ pek olası değildir.[af] Bkz. The Economist, 20 Temmuz 2019 tarihli sayısı, ve Michael Peel, Christian Shepherd, Aime Williams, “The Emerging Arms Race in Space”, Financial Times, 14 Kasım 2019, 8 [/af]
Akıllı makineler ve çapları
Bu noktada sahneye yapay zekâ, makine öğrenimi ve otonomi girmektedir (kuantum hesaplama henüz biraz uzak görünse de o da aynı derecede yıkıcı olabilir). Yapay zekâ kavramının ortaya çıkışı 1950’lerin başlarına dayanır, ancak teknolojik ilerlemeler on yıl öncesine kadar son derece yavaş olmuştur. Son on yılda üç büyük değişiklik olmuştur: işlemcilerin adeta minyatür boyutlara inmesiyle hesaplama gücünün artması; mobil ve bağlantılı cihazların yayılması sayesinde muazzam miktarda veri üretilmesi ve son olarak da makine öğrenimindeki (ve özellikle belirli sinir ağlarındaki) büyük ilerlemelerden yararlanan yeni tür algoritmaların uygulanmasıyla makinelerin tüm yeteneklerinin artması.[af] Erik Brynjolfsson, Andrew McAfee, The Second Machine Age: Work, Progress, and Prosperity in a Time of Brilliant Technologies, New York-London, W.W. Norton & Co., 2014 – ‘birinci’ çağ iş gücü ve makineyi birbirlerini tamamlar hale getiren sanayi devrimi idi [/af]
Kamu sağlığı ve teşhis alanında, örneğin kanser araştırmalarında, bu teknolojik gelişmelerin faydaları gerçekten tartışılamaz. Ancak güvenlik ve savunma alanındaki yararları henüz belirsizliğini korumaktadır: özellikle tümüyle otonom silah sistemleri ile ilgili beklentiler, birçok etik, yasal ve operasyonel endişeleri ortaya çıkarmıştır.
Silah sistemlerinde ‘otonomi’ uluslararası düzeyde tartışılmakta olan bir kavramdır; konunun kabul edilebilme düzeyi de çeşitli yorumlara açıktır. Bu konudaki tartışmalar diğer sonuçların yanı sıra 2016 yılında Birleşmiş Milletlerde Ölümcül Otonom Silah Sistemleri (LAWS) konusunda bir hükümet uzmanları grubu kurulmasına da yol açmıştır. Ancak bu grup henüz kabul gören sonuçlara erişememiştir; bunun nedeni de ‘otonomi’ kavramının göreceli bir kavram olmasıdır.
Gizliliği ihlal edilmiş bir taktik ortamda insansız bir platformun geçerli operasyon aracı olabilmesi için belli bir düzeyde otonomiye sahip olmasının ne kadar hayati bir önem taşıdığına itiraz edecek analistlerin sayısı çok az olacaktır. Ayrıca otomatik silah sistemleri (örneğin kara mayınları) çok uzun süredir mevcuttur ve İsrail’in Dome füze sisteminden savaş gemilerindeki sensörlere dayalı ağır silah sistemlerine kadar bu sistemler sivillerin ve kuvvetlerin korunmasında kullanılmaktadır. Birkaç istisna dışında, mevcut silah sistemleri en iyimser görüşle yarı otonomdurlar. Ayrıca bunlar son derece pahalıdır ve dolayısıyla kolaylıkla gözden çıkarılamazlar.
Teknolojik ve operasyonel faktörler hala Ölümcül Otonom Silah Sistemlerinin olası kullanımını zorlaştırmaktadır: hedefi takip etme yetisi giderek kolaylaşırken, yanlış hesaplama riski, tansiyonu yükselten etkiler, ve hesap verme zorunluluğunun olmaması, anlamlı bir insan kontrolü bulunması görüşünü desteklemektedir. Bunların hepsi de yerleşmiş uluslararası silahlı çatışma norm ve yasalarını hiçe sayma potansiyeline sahip sorunlardır. Ancak ilk vuruşun sağlayacağı geçici teknolojik avantajdan yararlanma fikri cazibesi korumaktadır; ayrıca tüm ilgili aktörler oyunu aynı etik ve yasal kurallarla oynamayabilirler.
Buna ilave olarak geleneksel askerî alanın ötesinde, son zamanlarda ses ve yüz tanıma teknolojisinde kaydedilen ve ağırlıklı olarak yapay zekȃya dayanan olağanüstü buluşlar tahribatı daha fazla desteklerken giderek daha sofistike hale gelen kötücül yazılım tasarımları daha fazla sabotajı teşvik eder. Bu faaliyetlerin arkasında yatan altyapı ve standartları belirleyebilen devletler stratejik avantaja sahip olacaklardır.
Ancak tıbbi araştırmalardaki gibi, yapay zekâ da tespit, patern tanıma ve simülasyon amacıyla kullanılabilir – bunların hepsi terörle mücadele, sivillerin korunması ve afet yardımının yanı sıra silahların kontrolü (izleme ve doğrulama) alanlarında da büyük öneme sahip konulardır. İhtiyaca göre tasarlanmış yapay zekâ uygulamaları gerçekten de daha iyi istihbarat, durum bilinci, analiz ve muhtemelen karar verme yetenekleri sağlayabilir. Yapay zekâ etkili bir lojistik veya teçhizatın kestirimci bakımı gibi iş sektöründeki birçok pratik uygulamada işe yarayabilir; tüm bunlar askeriyede çok önemli rol oynarlar.
Ayrıca uzmanların çoğu yapay zekâ alanı içinde önemli bir ayırıma dikkat çekmekteler. Buna göre, ‘dar’ yapay zekâ tek amaçlı sistemlerle ilgilidir. Yani ‘dar’ yapay zekâ tek bir görevi mükemmel yapabilen, ama önceden bilinmeyen senaryolar veya farklı uygulamalarda tamamen işe yaramaz olan bir teknolojidir. Bunun aksine, ‘genel’ yapay zekâ ise, doğrudan çok sayıda boyutlu görevler yapmak için programlanmadan ve eğitilmeden bu görevleri gerçekleştirebilme kapasitesi ile ilgilidir – bunun henüz erişilmesi zor olan bir yetenek olduğuna inanılmaktadır.
Öngörebildiğimiz gelecekte ‘dar’ yapay zekânın potansiyel askerî uygulama yelpazesi gayet cazip görünmektedir. Ancak yapılacak yatırımlar, sınırlı kamu bütçeleriyle finansal riskleri göze almayı gerektirecek ve büyük olasılıkla diğer modernleşme ve operasyon öncelikleriyle karşılaştırılacaktır. Burada da teknoloji bir nimet olabileceği gibi bir bela da olabilir ve geçmişte iş gücünün yerini alan teknolojilerin yardımcı teknolojilerden daha fazla itirazla karşılanması örneğine benzer bir durumla karşılaşılabilir.[af] Carl B. Frey, The Technology Trap: Capital, Labor, and Power in the Age of Automation, Princeton (N.J.), Princeton UP, 2019. Ayrıca bkz. Andrea Gilli (ed.), The Brain and the Processor: Unpacking the Challenges of Human-Machine Interaction, NDC Research Paper, no.6, Aralık 2019 [/af]
Geçmişte bazı askerî teknolojilerin ( kimyasal, biyolojik, radyolojik ve nükleer ajanlardan kara mayınlarına, kör edici lazerlerden füze savunma sistemlerine kadar) yayılmasını, üretimini, geliştirilmesini ve konuşlandırılmasını kontrol etme konusundaki uluslararası çalışmaların hepsi birbirinden farklı, fakat birbiriyle örtüşme potansiyeline sahip dört gerekçeye dayanıyordu: bunlar etik, yasallık, istikrar ve güvendi. Yapay zekânın olası askerî kullanımı bu dört açıdan da endişeye yol açmıştı. Bu alanlarda kaçınılmaz olacağı düşünülen silahlanma yarışları ise bazı normların kurumsallaştırılmasıyla yavaşlamış veya hatta durmuştu – bu da çoğunlukla bu teknolojilerin belirli bir olgunluğa ulaşması ve çeşitli uzman grupları (hükümetler ve/veya akademisyenler) tarafından önerilip tasarlandıktan sonra başarılmıştı.
Ancak genel amaçlı bir teknoloji olarak yapay zekȃ ve yapay zekȃnın geliştirilmesi ve uygulanması ile uğraşan uzman toplulukları da hayli kendine has niteliktedir.[af] Matthijs M. Maas, “How Viable Is International Arms Control for Military Artificial Intelligence? Three Lessons from Nuclear Weapons”, Contemporary Security Policy, cilt 40, no.3, 2019, 285-311 [/af]
Fakat son zamanlarda önemli sayıda ülkenin (örneğin, OECD çerçevesinde) ve IBM, Microsoft ve Google gibi birçok şirketin yapay zekâ için, özellikle de askerî ve etik sonuçları ile ilgili ortak bazı davranış kuralları ortaya atmaları – ve hatta aynen Pentagon örneğinde olduğu gibi kendi ilkelerini kamuya açıklamaları, yüreklendirici olmuştur.
Bir başka deyişle, bu yeni teknolojilerde bir silah yarışı olması riskinin varlığı inkâr edilemez. Bunun yanı sıra da yapay zekânın hiçbir ayırım yapmadan kullanılmasının istenmeyen sonuçları konusunda Henry Kissinger, Stephen Hawking ve Elon Musk gibi bazı kişilerin de dile getirdiği daha genel bir endişenin var olduğu da inkâr edilemez. Ancak bu teknolojilerin hâlâ daha az yıkıcı uygulamalara kanalize edilebileceği ve sonunda zehirli gaz veya uydulara karşı savaş silahları ile aynı kategoriye girecekleri umudu da mevcuttur – ve bu durumda en güçlü devletlerin en azından birbirlerine askerî olarak saldırmaktan kaçınacakları, daha zayıf devletler veya devlet dışı aktörlerin olası saldırılarının ise etkisiz kalacağı düşünülmektedir.
Bu yazı NATO REVIEW dergisinin internet sitesinde yayınlanan 05 Mayıs 2020 tarihli Dr Antonio Missiroli’ne aittir. NATO REVIEW dergisinin online sitesindeki alıntı uyarılarınca ilgili site kaynak olarak gösterilmiştir. ActaFabula’nın editöryel görüşlerini yansıtmamaktadır.
https://sun-win.fund
Wheen I initially commented I clicked the “Notify me when new comments are added” checkbvox annd nnow each timje
a commrnt iss added I gett severl e-mails with thhe same comment.
Is there aany wway you ccan rmove pewople frokm tha service?
Bless you!
Haave youu evr coonsidered creatig an e-book oor guest authoring onn other sites?
I hae a blpg centered on the same inforrmation yoou diuscuss and woul reallly like tto havve you sbare some stories/information. I know my readers would value your work.
If yoou are evfen remotely interested, feel free tto send me aan email.
Viagra * Cialis * Levitra
All the products you are looking for are currently available in support of 1+1.
4 more tablets of identical of the following services: Viagra * Cialis * Levitra
http://xn--2i0bm4pd1btzg9pkelcg77a.com
Hi, I do believe this is an excellent website. I stumbledupon it 😉 I am going to return yet again since I saved as a favorite it. Money and freedom is the best way to change, may you be rich and continue to guide other people.
An impressive share! I have just forwarded this onto a co-worker who was doing a little homework on this. And he actually ordered me dinner due to the fact that I stumbled upon it for him… lol. So let me reword this…. Thank YOU for the meal!! But yeah, thanx for spending time to talk about this subject here on your blog.
When I originally left a comment I appear to have clicked the -Notify me when new comments are added- checkbox and from now on every time a comment is added I recieve 4 emails with the same comment. There has to be a way you are able to remove me from that service? Kudos.
You have made some decent points there. I looked on the web to learn more about the issue and found most people will go along with your views on this website.
I’d like to thank you for the efforts you’ve put in penning this website. I am hoping to check out the same high-grade blog posts from you later on as well. In fact, your creative writing abilities has motivated me to get my own, personal website now 😉
The very next time I read a blog, I hope that it does not fail me as much as this particular one. After all, Yes, it was my choice to read through, nonetheless I really thought you would probably have something interesting to talk about. All I hear is a bunch of crying about something you could fix if you were not too busy searching for attention.
Good blog you’ve got here.. It’s difficult to find good quality writing like yours these days. I really appreciate individuals like you! Take care!!
This site definitely has all the information and facts I wanted about this subject and didn’t know who to ask.
Hi, I do believe this is an excellent web site. I stumbledupon it 😉 I’m going to return once again since i have book-marked it. Money and freedom is the greatest way to change, may you be rich and continue to guide other people.
Everything is very open with a really clear description of the challenges. It was truly informative. Your site is very helpful. Thank you for sharing.
Spot on with this write-up, I honestly believe this web site needs much more attention. I’ll probably be returning to see more, thanks for the info.
An impressive share! I have just forwarded this onto a colleague who has been conducting a little homework on this. And he actually bought me breakfast simply because I found it for him… lol. So let me reword this…. Thanks for the meal!! But yeah, thanks for spending the time to discuss this subject here on your blog.
It’s hard to find experienced people for this topic, but you seem like you know what you’re talking about! Thanks
Hi, I do think this is an excellent site. I stumbledupon it 😉 I may revisit yet again since i have book marked it. Money and freedom is the best way to change, may you be rich and continue to guide others.
Greetings! Very helpful advice within this article! It is the little changes that make the most significant changes. Many thanks for sharing!
Spot on with this write-up, I really think this web site needs much more attention. I’ll probably be back again to read more, thanks for the information.
It’s nearly impossible to find experienced people for this subject, however, you seem like you know what you’re talking about! Thanks
I want to to thank you for this very good read!! I definitely enjoyed every little bit of it. I have you bookmarked to check out new things you post…
This site was… how do I say it? Relevant!! Finally I’ve found something which helped me. Thank you.
I would like to thank you for the efforts you’ve put in penning this site. I really hope to view the same high-grade content from you in the future as well. In truth, your creative writing abilities has inspired me to get my own, personal site now 😉
When I initially commented I appear to have clicked on the -Notify me when new comments are added- checkbox and from now on whenever a comment is added I get four emails with the exact same comment. There has to be a way you are able to remove me from that service? Appreciate it.
Good article. I’m experiencing many of these issues as well..
It’s hard to find well-informed people for this subject, but you sound like you know what you’re talking about! Thanks
Hi, I do think this is a great site. I stumbledupon it 😉 I’m going to come back yet again since i have bookmarked it. Money and freedom is the greatest way to change, may you be rich and continue to guide other people.
There is definately a great deal to know about this issue. I love all the points you have made.
Next time I read a blog, Hopefully it doesn’t disappoint me as much as this particular one. After all, I know it was my choice to read through, nonetheless I actually thought you would have something useful to talk about. All I hear is a bunch of whining about something that you could possibly fix if you were not too busy searching for attention.
May I simply say what a comfort to discover a person that genuinely understands what they are talking about over the internet. You actually know how to bring an issue to light and make it important. More people should check this out and understand this side of your story. I was surprised you’re not more popular given that you certainly have the gift.
This blog was… how do you say it? Relevant!! Finally I have found something that helped me. Appreciate it!
Pretty! This was an extremely wonderful article. Thank you for supplying this info.
An impressive share! I have just forwarded this onto a friend who was doing a little research on this. And he actually bought me breakfast because I stumbled upon it for him… lol. So allow me to reword this…. Thanks for the meal!! But yeah, thanks for spending some time to discuss this topic here on your internet site.
Hello there! I could have sworn I’ve been to this site before but after browsing through many of the articles I realized it’s new to me. Regardless, I’m definitely pleased I came across it and I’ll be book-marking it and checking back regularly.
An impressive share! I have just forwarded this onto a friend who has been doing a little research on this. And he actually ordered me lunch simply because I discovered it for him… lol. So allow me to reword this…. Thank YOU for the meal!! But yeah, thanks for spending the time to discuss this matter here on your site.
Aw, this was an extremely nice post. Taking a few minutes and actual effort to create a top notch article… but what can I say… I put things off a lot and never seem to get anything done.
After going over a handful of the blog posts on your web page, I honestly appreciate your technique of blogging. I bookmarked it to my bookmark webpage list and will be checking back in the near future. Please check out my website as well and let me know what you think.
Aw, this was a very nice post. Finding the time and actual effort to make a superb article… but what can I say… I put things off a whole lot and never seem to get nearly anything done.
Pretty! This has been a really wonderful article. Thanks for providing this information.
I couldn’t resist commenting. Very well written!
I couldn’t refrain from commenting. Exceptionally well written.
Pretty! This has been a really wonderful post. Many thanks for supplying this info.
Nice post. I learn something totally new and challenging on sites I stumbleupon every day. It will always be interesting to read articles from other writers and use something from their web sites.
Saved as a favorite, I love your web site!
I really like it when folks get together and share opinions. Great website, continue the good work.
I seriously love your website.. Great colors & theme. Did you make this amazing site yourself? Please reply back as I’m attempting to create my very own site and want to learn where you got this from or exactly what the theme is named. Many thanks!
Great post. I will be facing some of these issues as well..
Very good article. I will be dealing with some of these issues as well..
Excellent post. I absolutely appreciate this site. Thanks!
Viagra * Cialis * Levitra
All the products you are looking an eye to are currently close by for 1+1.
4 more tablets of one of the following services: Viagra * Cialis * Levitra
https://vkdnjaos.com
There is certainly a great deal to learn about this subject. I like all of the points you made.
Hi, I do believe this is an excellent web site. I stumbledupon it 😉 I’m going to come back once again since i have book-marked it. Money and freedom is the greatest way to change, may you be rich and continue to help others.
The next time I read a blog, I hope that it doesn’t disappoint me just as much as this one. I mean, Yes, it was my choice to read, but I genuinely believed you would probably have something useful to say. All I hear is a bunch of complaining about something you could possibly fix if you weren’t too busy searching for attention.
The next time I read a blog, I hope that it won’t disappoint me just as much as this one. I mean, I know it was my choice to read through, nonetheless I actually believed you would have something interesting to say. All I hear is a bunch of complaining about something that you could possibly fix if you were not too busy searching for attention.
Everyone loves it when folks come together and share ideas. Great blog, continue the good work.
Your style is very unique in comparison to other people I’ve read stuff from. Thank you for posting when you have the opportunity, Guess I will just book mark this site.
Very good article. I’m dealing with many of these issues as well..
Viagra * Cialis * Levitra
All the products you are looking suitable are currently convenient for 1+1.
4 more tablets of an individual of the following services: Viagra * Cialis * Levitra
https://xn--2i0bm4p0sf2wh7vdmsy.net
Hi! I could have sworn I’ve been to this site before but after looking at a few of the articles I realized it’s new to me. Regardless, I’m definitely delighted I discovered it and I’ll be bookmarking it and checking back frequently.
You’re so cool! I don’t believe I have read anything like that before. So nice to discover somebody with unique thoughts on this subject. Seriously.. thanks for starting this up. This web site is something that is required on the internet, someone with a bit of originality.
I could not refrain from commenting. Well written.
Viagra * Cialis * Levitra
All the products you are looking suitable are currently convenient for the duration of 1+1.
4 more tablets of identical of the following services: Viagra * Cialis * Levitra
https://xn--2i0bm4p0sf2wh7vdmsy.net
Hello, I believe your blog could be having internet browser compatibility problems. When I take a look at your website in Safari, it looks fine however when opening in IE, it’s got some overlapping issues. I just wanted to give you a quick heads up! Apart from that, great site.
You are so cool! I don’t think I’ve truly read something like that before. So nice to find somebody with some original thoughts on this subject. Seriously.. thank you for starting this up. This site is one thing that’s needed on the web, someone with some originality.
Howdy! I could have sworn I’ve visited your blog before but after going through a few of the articles I realized it’s new to me. Anyways, I’m definitely delighted I discovered it and I’ll be book-marking it and checking back often.
Right here is the right site for anybody who would like to find out about this topic. You understand a whole lot its almost hard to argue with you (not that I personally will need to…HaHa). You certainly put a new spin on a subject that’s been discussed for decades. Great stuff, just great.
Very nice blog post. I definitely appreciate this site. Keep it up!
Your style is really unique in comparison to other folks I’ve read stuff from. Many thanks for posting when you have the opportunity, Guess I will just book mark this page.
You have made some good points there. I checked on the internet for more information about the issue and found most people will go along with your views on this site.
Great info. Lucky me I came across your site by accident (stumbleupon). I’ve saved as a favorite for later.
The very next time I read a blog, I hope that it doesn’t fail me as much as this particular one. I mean, Yes, it was my choice to read, however I really believed you’d have something interesting to say. All I hear is a bunch of whining about something you could fix if you weren’t too busy looking for attention.
Good article! We are linking to this great post on our website. Keep up the great writing.
I absolutely love your blog.. Very nice colors & theme. Did you build this website yourself? Please reply back as I’m hoping to create my own site and want to find out where you got this from or what the theme is named. Thanks!
This site truly has all of the information and facts I wanted about this subject and didn’t know who to ask.
I was able to find good advice from your blog articles.
Very good article. I’m dealing with many of these issues as well..
Hi! I just wish to offer you a huge thumbs up for your excellent info you have got right here on this post. I’ll be coming back to your web site for more soon.
When I originally left a comment I appear to have clicked on the -Notify me when new comments are added- checkbox and now whenever a comment is added I receive 4 emails with the exact same comment. Is there an easy method you are able to remove me from that service? Cheers.
It’s hard to come by knowledgeable people about this subject, but you sound like you know what you’re talking about! Thanks
Howdy! This article couldn’t be written any better! Going through this post reminds me of my previous roommate! He always kept talking about this. I’ll forward this post to him. Fairly certain he’s going to have a very good read. Many thanks for sharing!
Very good information. Lucky me I found your blog by accident (stumbleupon). I’ve book-marked it for later.
This site was… how do you say it? Relevant!! Finally I’ve found something which helped me. Cheers!
I really love your blog.. Great colors & theme. Did you create this web site yourself? Please reply back as I’m attempting to create my own website and want to know where you got this from or what the theme is named. Appreciate it.
Having read this I believed it was extremely enlightening. I appreciate you taking the time and effort to put this information together. I once again find myself spending a lot of time both reading and posting comments. But so what, it was still worthwhile.
This was a great read! Your insights are truly helpful and make complex topics easy to understand. Looking forward to more!
I wanted to thank you for this very good read!! I definitely enjoyed every little bit of it. I have you book-marked to look at new stuff you post…
Hi, I do believe this is an excellent website. I stumbledupon it 😉 I’m going to return once again since i have bookmarked it. Money and freedom is the best way to change, may you be rich and continue to guide others.
I’d like to thank you for the efforts you’ve put in penning this blog. I am hoping to view the same high-grade blog posts by you later on as well. In truth, your creative writing abilities has motivated me to get my own website now 😉
I needed to thank you for this fantastic read!! I certainly loved every bit of it. I have got you bookmarked to look at new stuff you post…
I blog quite often and I seriously thank you for your information. This great article has truly peaked my interest. I am going to bookmark your website and keep checking for new information about once per week. I subscribed to your Feed too.
Greetings! Very useful advice within this article! It’s the little changes which will make the largest changes. Thanks a lot for sharing!
Great web site you have got here.. It’s hard to find high quality writing like yours nowadays. I honestly appreciate individuals like you! Take care!!
Excellent article. I definitely appreciate this website. Continue the good work!
Good post. I will be experiencing some of these issues as well..
This is a great tip especially to those fresh to the blogosphere. Simple but very precise information… Thank you for sharing this one. A must read article!
Viagra * Cialis * Levitra
All the products you are looking an eye to are currently at one’s disposal for 1+1.
4 more tablets of identical of the following services: Viagra * Cialis * Levitra
http://xn--2i0bm4pd1btzg9pkelcg77a.com
I absolutely love your website.. Excellent colors & theme. Did you make this amazing site yourself? Please reply back as I’m attempting to create my own personal site and would love to know where you got this from or just what the theme is called. Appreciate it.
You’re so cool! I don’t suppose I’ve read a single thing like that before. So nice to find someone with original thoughts on this issue. Really.. thanks for starting this up. This website is something that is needed on the web, someone with a bit of originality.
Viagra * Cialis * Levitra
All the products you are looking an eye to are currently convenient in support of 1+1.
4 more tablets of unified of the following services: Viagra * Cialis * Levitra
https://hp9.kr
This website truly has all of the info I wanted concerning this subject and didn’t know who to ask.
Deneme bonusu ile bahis yaparken hiç para yatırmadan büyük ödüller kazandım!
This is a topic which is close to my heart… Take care! Where are your contact details though?
Greetings! Very useful advice within this article! It’s the little changes which will make the most significant changes. Many thanks for sharing!
Viagra * Cialis * Levitra
All the products you are looking seeking are currently close by for the duration of 1+1.
4 more tablets of one of the following services: Viagra * Cialis * Levitra
http://xn--2i0bm4pd1btzg9pkelcg77a.com
Hi! I could have sworn I’ve visited this blog before but after browsing through some of the articles I realized it’s new to me. Anyhow, I’m certainly happy I came across it and I’ll be bookmarking it and checking back regularly.
Viagra * Cialis * Levitra
All the products you are looking suitable are currently convenient as far as something 1+1.
4 more tablets of identical of the following services: Viagra * Cialis * Levitra
https://xn--2i0bm4p0sf2wh7vdmsy.kr
An impressive share! I’ve just forwarded this onto a colleague who has been doing a little homework on this. And he actually ordered me breakfast due to the fact that I discovered it for him… lol. So let me reword this…. Thanks for the meal!! But yeah, thanx for spending the time to talk about this issue here on your internet site.
I must thank you for the efforts you’ve put in penning this blog. I am hoping to view the same high-grade blog posts from you later on as well. In truth, your creative writing abilities has inspired me to get my own, personal site now 😉
Yüksek bahislerle futbol bahislerinde devasa kazançlar elde etmek çok heyecan verici!
Bu casino’daki geniş bahis seçenekleri her seviyede oyuncuya hitap ediyor.
You’re so interesting! I don’t suppose I’ve truly read through something like this before. So good to find somebody with genuine thoughts on this subject matter. Really.. thank you for starting this up. This site is one thing that’s needed on the web, someone with a little originality.
Bahis sitelerinde deneme bonusu ile oyuna riske girmeden başlamak harika bir deneyim!
Very good article! We are linking to this particularly great content on our site. Keep up the good writing.
Bu casino, slot oyunlarıyla tam bir kazanç fırsatı sunuyor!
Having read this I thought it was extremely informative. I appreciate you spending some time and energy to put this information together. I once again find myself spending way too much time both reading and leaving comments. But so what, it was still worth it!
Greetings! Very helpful advice in this particular post! It’s the little changes that produce the greatest changes. Thanks for sharing!
Nice post. I learn something totally new and challenging on websites I stumbleupon every day. It will always be interesting to read articles from other authors and use something from their web sites.
An outstanding share! I have just forwarded this onto a co-worker who has been conducting a little research on this. And he in fact bought me dinner because I discovered it for him… lol. So let me reword this…. Thank YOU for the meal!! But yeah, thanks for spending some time to talk about this topic here on your site.
I enjoy looking through a post that will make people think. Also, thanks for allowing for me to comment.
I used to be able to find good advice from your articles.
Nice post. I learn something totally new and challenging on websites I stumbleupon on a daily basis. It will always be interesting to read content from other writers and practice something from other web sites.
Howdy! I could have sworn I’ve been to this web site before but after browsing through a few of the articles I realized it’s new to me. Anyhow, I’m certainly pleased I discovered it and I’ll be book-marking it and checking back regularly.
Everything is very open with a precise description of the challenges. It was definitely informative. Your website is useful. Thanks for sharing.
An outstanding share! I have just forwarded this onto a co-worker who has been conducting a little homework on this. And he actually bought me breakfast simply because I found it for him… lol. So let me reword this…. Thank YOU for the meal!! But yeah, thanx for spending the time to talk about this subject here on your site.
I must thank you for the efforts you’ve put in writing this website. I’m hoping to view the same high-grade blog posts by you later on as well. In truth, your creative writing abilities has inspired me to get my own, personal blog now 😉
This is a great tip particularly to those new to the blogosphere. Short but very accurate info… Appreciate your sharing this one. A must read article!
An outstanding share! I have just forwarded this onto a friend who was doing a little homework on this. And he in fact ordered me lunch simply because I stumbled upon it for him… lol. So let me reword this…. Thanks for the meal!! But yeah, thanx for spending time to discuss this matter here on your website.
Casino’nun sunduğu bahis promosyonları ile her oyunda daha fazla şansım oluyor!
Next time I read a blog, I hope that it does not fail me as much as this particular one. I mean, Yes, it was my choice to read, however I truly believed you would have something useful to say. All I hear is a bunch of crying about something you could fix if you weren’t too busy looking for attention.
Bu bahis sitesinin sunduğu deneme bonusu ile bedava bahis yaparak büyük ödüller kazandım!
This web site truly has all the info I needed concerning this subject and didn’t know who to ask.
You are so awesome! I do not believe I’ve read something like this before. So great to find somebody with some original thoughts on this issue. Seriously.. many thanks for starting this up. This web site is one thing that is needed on the web, someone with a bit of originality.
This page definitely has all the info I needed about this subject and didn’t know who to ask.
Everyone loves it when people get together and share views. Great website, keep it up.
Hello there, I believe your site may be having internet browser compatibility issues. When I look at your blog in Safari, it looks fine but when opening in I.E., it’s got some overlapping issues. I just wanted to give you a quick heads up! Besides that, fantastic site!
Right here is the perfect web site for anybody who hopes to find out about this topic. You know a whole lot its almost hard to argue with you (not that I really would want to…HaHa). You definitely put a fresh spin on a subject that has been discussed for decades. Great stuff, just great.
It’s hard to find educated people on this subject, however, you seem like you know what you’re talking about! Thanks
I’m amazed, I have to admit. Seldom do I encounter a blog that’s both equally educative and interesting, and without a doubt, you’ve hit the nail on the head. The problem is an issue that not enough people are speaking intelligently about. I am very happy that I found this in my search for something regarding this.
Aw, this was an extremely good post. Spending some time and actual effort to generate a very good article… but what can I say… I hesitate a whole lot and don’t manage to get anything done.
Greetings! Very useful advice in this particular article! It’s the little changes that will make the most important changes. Many thanks for sharing!
I blog quite often and I genuinely appreciate your information. Your article has really peaked my interest. I’m going to take a note of your website and keep checking for new information about once per week. I subscribed to your Feed too.
I’m impressed, I have to admit. Rarely do I come across a blog that’s equally educative and engaging, and without a doubt, you’ve hit the nail on the head. The issue is something too few people are speaking intelligently about. I’m very happy that I stumbled across this in my hunt for something regarding this.
Introducing to you the most prestigious online entertainment address today. Visit now to experience now!
You ought to take part in a contest for one of the highest quality sites on the web. I most certainly will highly recommend this website!