News

Özal’ın Karabağ Değişim Planı

October 2, 20202 Mins read2.6k Views

admin

0 Shares

George H. W. Bush Başkanlık Kütüphane ve Müze arşivindeki belgede, dönemin liderleri George H. W. Bush ile Turgut Özal’ın Dağlık Karabağ sorununa değindikleri konuşma yayınlandı.

28 Nisan 1992 tarihinde Cumhurbaşkanı Turgut Özal, Washington Büyükelçisi Nüzhet Kandemir ile birlikte Beyaz Saray’da Başkan George Bush ile bölgesel konuları görüşmek üzere bir toplantı gerçekleştirdiler. Bu toplantıya Amerikan Ulusal Güvenlik ve Dışişleri Bakanlığı’ndan bölge uzmanları da eşlik ediyordu. Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından Doğu Bloğu’ndan geriye kalan ülkelerdeki çatışmalar görüşmelerin ana konusuydu.

Balkanlardaki yaşanan gelişmeler ve öne sürülen fikirlerin ardından Turgut Özal konuyu Dağlık Karabağ’a getirdi. Bir planı olduğunu söyledi. Çatışmalara nihai çözümü bulduğunu düşünüyordu; toprak değişimi. Dağlık Karabağ’ın %80’inin Ermeni ve %20’sinin de Azerbaycan Türklerinden oluştuğunu belirtiyordu. Stalin’in böldüğü toprakların yeniden birleştirilmesine lafı getirdi. Ermenistan’a Dağlık Karabağ verilecek, karşılığında da Azerbaycan ile Nahçıvan’ı ayıran bölgeden toprak parçası Erivan’dan alınıp Bakü’ye verilecekti.

Azerbaycan ve Nahçıvan’ı birbirine bağlaması planlanan güney bölgesi için Dışişleri Bakanı James Baker’ın sorduğu “Peki oradaki Ermenilere ne olacak?” sorusuna yanıt olarak da Özal, 50 binden fazla insanın yaşamadığını ve bölgedekilerin taşınması gerektiğini söyledi. Ve ekliyor; “Diğer türlü bu savaş sonsuza kadar devam eder.” Turgut Özal bu koridorun açılmasıyla birlikte alternatif ticaret güzergahının da oluşacağını ifade etti. Avrupa’nın Hint Altkıtası’na ulaşmak için Rusya’yı değil Türkiye ve Azerbaycan rotasını kullanmalarını isteyeceklerini belirtti.

Turgut Özal, söz konusu belgedeki konuşmalarda Türkiye ve Azerbaycan’ın Doğu ile Batı arasında bir ekonomik köprü olmalarının Ermenistan’a da yararı olacağını Amerikan heyetine söyledi. Türkiye’nin Ermenistan ile iyi ilişkileri olduğunu ve Ermenistan’ın, Türkiye’ye ihtiyacı olduğunu söyleyen Özal’ın bu planı yürürlüğe hiç girmedi.

Turgut Özal’ın 1992 yılında ortaya attığı bu “Koridor Değişim Planı”, Amerikan Dışişleri Bakanlığı’nda Avrasya konularında uzman olan Paul Goble tarafından hazırlanan plan tekrar 1999 yılında diplomasi masasına getirildi. “Goble Planı” olarak bilinen bu metin, Turgut Özal’ın bahsettiği gibi toprak değişimini temel alıyordu.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev ve Ermenistan Cumhurbaşkanı Robert Koçaryan, Azerbaycan-Nahçıvan sınırında buluşarak, bu plan hakkında görüşme gerçekleştirdi. Azerbaycan ve Ermenistan bürokrasisi içinde krizlere sebep olan bu plan, bir daha görüşülmedi.