Conflict Areas

Ukrayna’daki Rus ordusuna dair bir değerlendirme ve Çin’in çıkardığı altın ders

November 17, 202210 Mins read4.7k Views

Derin Kuvvetler

0 Shares

Zaferi kazanan komutan savaş öncesi en çok hesaplamayı yapandır.

Savaşı yitiren komutan ise savaş öncesi mutlaka yeterince plan yapmamıştır.

Sun Tzu

Savaşın yedinci ayı geride kalmışken, Rus kurmaylarının Ukrayna üzerine kurguladıkları birden çok harekât planının taktik ve stratejik hedeflerine ulaşamadığını görüyoruz. Putin’in bir Blitzkrieg harekatı ile çok yönden Kiev’e yürüme ve başkenti ele geçirip burada Rusya’ya bağlı bir yönetimi işbaşına getirme planı Rus ordusunun çok katmanlı harekatlar konusunda yetersizliğini de ortaya çıkardı. Putin’in Kiev beklentisinin gerçekleşmemesi ve ardı ardına gelen kayıplar Rus ordusunda pek çok üst düzey komutanın değişmesine neden oldu. Putin en son atamasında Birleşik Askeri Kuvvetler Komutanlığı’na Surovkin’i atadı.

Rusya’nın “özel askeri operasyon” adıyla başlattığı savaş arazide askerî açıdan zafer adı ile anılabilecek kesin bir sonuç vermedi. Aksine, Kiev’e devasa birlik intikalinde yaşanan sıkıntılar ve Kiev’in ele geçirilmesi çabasından vazgeçilmesi, Ukrayna silahlı kuvvetlerinin ülke savunmasında kararlılıkla ortaya koyduğu mücadele azminin çok sayıda general dahil Rus kuvvetlerinde yol açtığı ciddi kayıplar, Rus kuvvetlerinin lojistik ve komuta-kontrol alanında sergilediği ciddi zafiyet, Karadeniz donanmasının amiral gemisi Moskova kruvazörünün Ukrayna tarafından batırılması kuşkusuz Rusya’nın prestijine ağır darbe oluşturdu.

Savaşın seyri boyunca ortaya çıkan gelişmeler Rus ordusunun on yıllardır süren askeri alandaki modernizasyon çabalarıyla dünyanın en güçlü ordularından biri olduğuna ilişkin algıyı da sahadaki gerçekler ışığında yıktı.

Savaşın doğrudan tarafı olmayan başta ABD olmak üzere Batı’nın Ukrayna’ya desteğini zaman içinde giderek artırdığı, bu desteğin Ukrayna silahlı kuvvetlerinin imkan ve kabiliyetlerine niteliksel anlamda önemli katkı sağladığı, Batılı ülkelerin önümüzdeki dönemde verilmekte olan bu desteği sürdürülebilir kılacak adımları atma kararlılıklarını korudukları görülmekte.

Karşısındaki geniş ittifakın erken döneminde Kiev’e kadar ulaşmasına rağmen başarısız bir şekilde çekilen Rus ordusunun bu başarısızlığının ardındaki faktörler incelenmeye değerdir. Ukrayna savaşının henüz sonuçlanmamış olsa da bariz öne çıkan tespitler dikkate alınmalıdır.

Bu bakımdan Ukrayna savaşı hibrit ve modern dönem ordu anlayışı ile geçmişteki hantal ordular arasındaki farkı ortaya koyması bakımından da önemlidir. Zira bugünkü Rus ordusu 1992’de hantal ve dağılmış bir politik kurum olarak Sovyetlerden devşirilerek kuruldu ve bir takım kronik zayıflıkları bünyesinde devam ettirdi.

Sovyet ordusunda politik kargaşa ve yolsuzluğun yanında tam donanımlı birimlerin eksikliği kronik bir eksiklikti. Ayrıca ordu lojistik sorunlarla boğuşuyordu ve devasa ve verimsiz bir komuta aygıtına sahipti. Putin döneminde orduda reformlar ve teknolojik verimlilik ile ilgili gelişmeler olsa da Rusya Federasyonu ordusu eskiden kalma kronik eksikleri gidermeden girdiği Ukrayna da adeta bozguna uğradı.

Bu durumda tüm reform girişimleri ve elit birlikler oluşturma ve teknolojik sistemlerle birliklerin desteklenme çabaları olsa da Ruslar geleneksel büyük ordu düşüncesinden kurtulamadı. Bu büyük, dahası kalabalık ordu geleneği Rus ordusunun temelinde savunma için hazırlanmış ve konumlanmış olmasından kaynaklıdır. Ancak sınırlarının yakınında kayda değer bir saldırı gücü üretme yeteneğine sahiptir. Muhtemelen Putin de Ukrayna konusunda bu yakınlığa güvendi.

Modern orduların temel kurulum felsefesi geçen bin yılın son çeyreğinde gelişen teknnoloji ve savaş maliyetleri çerçevesinde değişti. Basit bir şekilde anlatacak olursak orduların ve savaş anlayışlarını etkileyen bazı temel faktörler açısından Rus ordusu gereklilikleri yerine getiremez durumda. Bunların başında gelen ve yaklaşık olarak son otuz yıldır ordularda oldukça öne çıkan nitelik faktörü, yani modern çağın gerektirdiği şekilde uzmanlaşmış askeri personel, eksikliği Rus ordusundaki temel sorunlardan biri. Aksi uçta ise modern orduların küçülmeye ve profesyonelleşmeye yönelik nitelik arttırma çabalarına rağmen Rus ordusu hem asker hem de ekipman açısından tam anlamıyla kalabalık bir ordudur. Ruslar İkinci Dünya Savaşı’ndaki gibi büyük ordular besleyip, modern çağın silah ve savaş teknolojisi karşısında kayıplarına aldırmadan savaşa devam etmek istemektedir. Ancak bunun mümkün olmadığı, mevzileri kalabalık tutmanın bir anlamı kalmadığı Ukrayna’da kesin şekilde anlaşılmıştır.

Bu kronik eksikliklerin yansıması olarak Rusya Federasyonu Silahlı Kuvvetleri’nin muharebe hazırlık seviyesinin de çok düşük olduğu, savaş alanında disiplinin bozulduğu birçok savaş teçhizatının düşmana sağlam ve çalışır vaziyette terk edildiği, ikmal sorunları sebebiyle düşük seviyedeki askerin savaşmayı reddettiği ya da firar ettiği de görüldü.

Cephede yaşanan ekipmanı terk etme, emre itaatsizlik, firar gibi olumsuz durumlar genel olarak orduların harp öncesi hazırlık evresindeki lakaytlıktan, eğitimin gereken niteliklerde gerçekleştirilmemesinden kaynaklanır. Harp öncesi hazırlık uzun eğitim süreçleri gerektirir, bu eğitimler de genelde tatbikatlardır. Yaklaşık yedi yıldır Suriye’de bulunan Rus ordusunun özel birliklerinin burada gayrı-nizami unsurlara karşı herhangi bir gelişme göstermediği Ukrayna’daki yoğun kara-topçu savaşları sırasında anlaşıldı.

Suriye’de sürekli hava bombardıman ve yerel vekil güçlerin ateş baskını ve piyade hareketlerine geriden eşlik eden Rus ordusu kara elit birimlerinin daha düzenli ya da sıkı birlikler karşısında, Ukrayna’daki, hezimeti en bariz şekilde harp öncesi hazırlık evresinin başarısızlığıdır.

Harp öncesi eğitim faaliyetlerinde farklı unsurlar, örneğin mekanize, zırhlı birlikler, komando ve piyade birlikte çalışır. Birleşik yahut müşterek askeri harekatların savunma ve saldırı planlarını takip ederek birbirleri ile hareket halinde iken organize olmayı tecrübe ederler. Rus ordusunun Ukrayna’daki çatışmada bu açıdan büyük eksiklikleri de var.

Böyle bakıldığında Ukrayna’da ciddi şekilde kayıplar vermelerine neden olan şey Rus ordusunun uzun yıllardır devam eden kronik eksiklikleridir.

İstihbarat ve harekât

Rusya açık şekilde askeri istihbarat ile harekat kurmay planlama aşamasını birleştirememiş ve Ukrayna’daki durumu anlamak ve harekatı sevk ve idare etmekte başarısız olmuştur. Ateş gücü yüksek ve sınırına bitişik Ukrayna’da Rus ordusunun ilerleme ve çekilme evrelerinde verdiği kayıplar düşman hareketlerinin de dikkatle incelenmediğini ve Ukrayna kurmayına dair istihbari çalışma yürütülemediğini göstermektedir.

Zira Ukrayna ordusu savaşın ilk üç ayında Rusya Federasyonu Silahlı Kuvvetleri’ne karşı gayri nizami harp teknikleri uygulamış, Rus ordusu bu faaliyetlere karşı zayıf kalmış, ağır kayıplar vermiştir. Bugün bakıldığında anlaşılmaktadır ki Rus ordusunun yıldırım harekât olarak gördüğü hızlı ilerleme bir tuzak olarak Ukraynalılar tarafından öngörülmüştür.

Ukrayna Batı devletlerinden aldığı istihbarat ve taktik destek sayesinde Rusya ordusunun Ukrayna içlerine girmesine izin verdi ve Moskova’nın kronik lojistik sorunlarının baş göstermesi ile yıpratma harekatının etkisi Rus ordusunu tahkim edemediği tüm alanlardan geri çekilmeye zorladı.

Yıpratma evresinde SİHA ve İHA’ları oldukça verimli şekilde kullanan Ukrayna ordusu Rus ordusunun hava savunma sistemlerinin yetersizliğini tekrar ortaya koydu. Daha önce Karabağ savaşında S-300 ve Pantsir sistemlerinin SİHA ve kamikaze dronelar tarafından vurulduğu sahnelerin benzerleri Ukrayna’da da yaşandı.

Ancak Ukrayna’da bir başka durum daha karşımıza çıktı. Rus ordusu, hava kuvvetlerini kullanma konusunda Suriye’deki gibi etkinlik sağlayamadı. Ukrayna’nın kontrolündeki hava savunma sistemlerinin aktif olanlarını tespit etmekte başarısız olan Rusya Hava savunma sistemlerine yakalanmamak için alçak irtifada harekât icra etmeye çalışmış bu sebeple Batı menşeli omuzdan atılan hava savunma füzelerine (manpads) hedef olmuştur.

Savaş uçaklarındaki kayıpları dengelemek adına Rusya’nın Ukrayna’daki savaşta İHA ve SİHA temelli ekipmanlara dönüş yapmıştır. Rus ordusu, Ukrayna’nın kullandığı TB2’lere göre daha küçük ve daha basit olan Orlan-10 İHA’lar ile daha çok keşif ve gözlem yapmaktadır.

Rusya, uçakları riske atmak istemediği için S/İHA savaşındaki eksikliğini İran’dan aldığı Şehid tipi kamikaze dronelar ile kapatma yoluna gitti. İranlı kamikaze İHA operatörlerinin Kırım’da konuşlandırıldığı iddiası tartışılırken Rusya Şehid kamikazelerini sivil altyapı hedeflerine yönelik kullanmayı tercih etti. Ne var ki bu hamle uluslararası arenada dikkat çekse de sahada sınırlı ve ivmesi kara-topçu mücadelesi ile değişen bir saha için Rusya açısından getirisi olmayan bir hamle oldu.

Genel olarak sivil alanlara şiddetli saldırılar gerçekleştirerek karşı tarafı hem cephede hem cephe gerisinde ciddi şekilde demoralize etmeyi amaçlayan Rus ordusu uçakların kullanım şeklini yeniden düzenlerken kullandığı İran kamikaze İHA’larının yanı sıra yoğun füze saldırı dalgaları gerçekleştirmeye başladı.

Gelinen noktada, Rusların Herson’dan çekilmesinin ardından, Ukrayna’nın operasyonel inisiyatifi ele geçirdiğini; savaşın nerede, ne zaman ve nasıl istikamet alacağına artık Kiev’in karar vereceğini söylemek yanlış olmaz.

Açık kaynaklara yansıyan verilere göre, Rus Hava Kuvvetleri, Ukrayna’da ciddi bir hassas mühimmat sıkıntısı yaşamakta. Bu problemlere ek olarak, pilotların uçuş saatleri ile düşman hava savunma sistemlerinin baskılanması gibi hususlarda da önemli eksiklikler görülmektedir.

Tüm bu etkiler ve karar-komuta mekanizmasının Putin başta olmak üzere diğer siyasiler tarafından etkilenmesi, düzenli ordu ile milis gruplar ve Wagner gibi özel askeri şirketlerin kısa dönem eğitime tabi tutulmuş birliklerinin çatışma-manevra eksenini ciddi şekilde etkilemesi gibi pratik sorunlar Rus ordusunun, halen süren yolsuzluklar nedeniyle modernizasyonda geri kalması gibi kronik sorunlarla birleşince Moskova Ukrayna’da ciddi bir hezimet yaşadı.

Çin ders alıyor

Rus ordusu geleneksel yöntemler, hantal ve dağınık birlik yapısı ve kronik sorunları nedeniyle ile Ukrayna’da ağır kayıplar verirken kısa vadede Rusya’nın oldukça geri düşen ordusunu eski gücüne bile getirmek için ambargoların da etkisi ile on yıllar sürecektir. Ancak diğer tarafta Rusya’nın rasyonalist müttefiki ve uzun zamandır istikrarlı şekilde büyüyen ÇİN için bu fırsat süper güç olma yolundaki bir engelin daha kalkması demektir.

Çin Halk Cumhuriyeti Ordusu nicelik bakımdan Rus ordusu gibi olsa da niteliği de elden bırakmadığı görülmektedir. NATO standartlarını yakalamak için yabancı askeri danışmanlar ile çalıştıkları ortaya çıkmıştır.

İngiltere Savunma Bakanlığı’ndan bir sözcü, Çin’in orduda danışman olarak kullanmak için girişimlerde bulunduğunu ve bazı eski İngiliz pilotların bu danışmanlıkları kabul ettiği ancak eski pilotların Çin tarafından işe alınmasının herhangi bir Birleşik Krallık yasasını ihlal etmediğini açıkladı.

Emekli İngiliz pilotlar, Batı menşeili uçakların ve pilotların çalışma şeklini, Tayvan gibi herhangi bir çatışma durumunda hayati olabilecek bilgileri anlamaya yardımcı olmak için kullanılıyor. Çin’e eğitim veren pilotların Eurofighter Typhoon, Jaguar, Harrier ve Tornado jeti pilotu oldukları düşünülüyor. Çin’in bu girişiminin muhtemelen bir çatışma öncesinde nitelik güücünü arttırma girşimi olduğunu görmek gerekiyor. Pekin muhtemelen ABD’nin Tayvan konusundaki aktif politikasının bölgesel bir çatışma ihtimalini güçlendirdiği değerlendiriyor.

Küresel iddiası düşünüldüğünde Pekin ABD ve Batı ittifakı ile siyasi olduğu kadar askeri alanda da rakip olacağı gerçeğinin farkına varmış görünüyor. Çin‘in önümüzdeki dönemde klasik askeri doktrini olan aktif savunma kavramı üzerinden ordu yapılanmasını güçlendirmek ve NATO ile başa baş bir nokta yakalamak için 2019 yılında başlayan reformların daha hızlı şekilde gerçekleştirmesine şahit olabiliriz.

Çin, ortaya koyduğu ‘büyük modern sosyalist bir ülke’ projeksiyonunun sacayaklarından biri olarak 2049 yılı sonuna kadar ordusunu ‘dünya çapında’ bir orduya dönüştürmek istiyor. Bu Rusya’nın ulaşmak isteyip de gerçekleştiremediği bir hedefti.