Uydu görüntülerine ve diğer görsel kanıtlara göre İsrail birlikleri, Gazze’yi ikiye bölen stratejik koridoru güçlendiriyor, üsler inşa ediyor, sivil yapıları ve evleri yerle bir ediyor. Askeri analistler ve İsrailli uzmanlar, bu çabanın Şeridi yeniden şekillendirmek ve İsrail askeri varlığını orada sağlamlaştırmak için büyük ölçekli bir projenin parçası olduğunu söylüyor.
Netzarim Koridoru, Gazze Şehri’nin hemen güneyinde doğudan batıya uzanan, İsrail sınırından Akdeniz’e uzanan, dört mil uzunluğundaki bir yol üzerine kurulu ve Hamas, İsrail’in bu bölgeden çekilmesini ateşkes müzakerelerinin merkezi talebi haline getirdi.
Ancak son iki aydır görüşmeler devam ederken İsrail güçleri de bu dört millik yolda çalışmalarına devam ediyor. The Washington Post tarafından incelenen uydu görüntüleri, Mart ayından bu yana koridorda üç ileri operasyon üssünün kurulduğunu ve İsrail’in planları hakkında ipuçları sağladığını gösteriyor. Denize uzanan yol, Gazze’ye daha fazla yardım götürmeyi amaçlayan bir Amerikan projesi olan yüzer iskele için yedi dönümlük yeni bir boşaltma noktasıyla buluşuyor.
İsrail, askerlerinin 2005’te geri çekilene kadar 38 yıl boyunca kontrol ettiği Gazze’yi kalıcı olarak yeniden işgal etme niyetinde olmadığında ısrar ediyor. Ancak son aylarda yolların, ileri karakolların ve tampon bölgelerin inşası, savaş sonrası Gazze için alternatif vizyonlar olarak İsrail ordusunun artan rolüne işaret ediyor.
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu “savaş sonrası” için birkaç somut plan yayınladı; bu, generalleri ve Washington için bir hayal kırıklığı kaynağıydı, ancak defalarca yerleşim bölgesi üzerinde “süresiz” güvenlik kontrolü sürdüreceğine söz verdi. Netanyahu bu hafta başlarında bir podcast röportajında, gelecekte dışarıdan baskınlar düzenlemenin yanı sıra, Hamas’ın silahsızlandırılmasını sağlamak için İsrail birliklerinin Gazze’de “içeride” bulunması gerekebileceğini söyledi.
Müzakerelerdeki avantajın yanı sıra, koridorun kontrolü İsrail ordusuna bir esneklik kazandırıyor ve birliklerin bölge genelinde hızlı bir şekilde konuşlandırılmasına olanak tanıyor. Bu aynı zamanda İsrail Savunma Kuvvetlerine yardım akışı ve yerinden edilmiş Filistinlilerin hareketi üzerinde kontrol sağlama yeteneği de sağlıyor ve bunun Hamas savaşçılarının yeniden bir araya gelmesini önlemek için gerekli olduğunu gösteriyor.
İbrani Üniversitesi’nden Adi Ben-Nun tarafından yapılan bir coğrafi veri analizine göre, yolun her iki tarafında en az 500 metre uzanan bir “tampon bölge” oluşturmaya yönelik sistematik bir çaba gibi görünen bir süreçte en az 750 bina yıkıldı. ABD iskelesi bölgesinde 250 binanın daha yerle bir edildiğini söyledi.
IDF, devam eden savaş sırasında operasyonel sorulara yanıt veremeyeceğini söyleyerek koridor çevresindeki binaların temizlenmesi konusunda yorum yapmaktan kaçındı.
Askeri uzmanlar bunun Gazze coğrafyasının büyük ölçekli, uzun vadeli yeniden şekillendirilmesinin bir parçası olduğunu ve İsrail’in Gazze’yi kontrol edilmesi daha kolay kantonlara bölme yönündeki geçmiş planlarını anımsattığını söylüyor.
Yedek tuğgeneral ve İsrail Savunma Kuvvetleri’nin Gazze Tümeni eski komutan yardımcısı Amir Avivi, “İhtiyacımız olan şey İsrail Silahlı Kuvvetleri’nin Gazze’nin her yerinde tam operasyon özgürlüğü” dedi.
'Netzarim Üssü'ne Hoş Geldiniz'
Net zarim Koridoru, adını bir zamanlar sahil yolu üzerinde yer alan bir İsrail yerleşiminden alıyor. Bu, dönemin İsrail Başbakanı Ariel Şaron’un Gazze’yi tamamı İsrail güvenlik kontrolü altında olacak şekilde parçalara ayırmayı öngören “beş parmak” stratejisinin ikinci “parmağı”. Plan, bir zamanlar yerleşimlerin savunucusu olan Şaron’un 2005 yılında İsrail’in Gazze’den çekilmesi emrini vermesinden önce yalnızca kısmen uygulanmıştı.
Demokrasileri Savunma Vakfı’ndan ve eski bir IDF sözcüsü olan Yarbay Jonathan Conricus, “İsrail’in geri dönüp bunu yeni bir koridor olarak kurması sürpriz değil” dedi. “En elverişli arazi orası ve askeri amaçlara uygun.”
Netzarim ekseni, 7 Ekim’de Hamas öncülüğündeki saldırıya yanıt olarak Gazze’yi işgal eden ve Şeridi ikiye bölmek üzere ilerleyen İsrail birliklerinin ilk hedefleri arasında yer aldı.
6 Kasım’a gelindiğinde askerler, zırhlı araçların Gazze kıyısı boyunca uzanan kuzey-güney yönündeki önemli bir cadde olan El Raşid Yolu’na ulaşmasını sağlayan, denize giden resmi olmayan, dolambaçlı bir yolu kesmişti. Şubat ve Mart aylarında İsrail birlikleri birkaç yüz metre güneye doğru düz bir yol inşa ederek koridoru resmileştirdi. Uydu görüntüleri, yolun sahile en yakın olan son bölümünün 5 Mart ile 9 Mart tarihleri arasında tamamlandığını gösteriyor.
IDF, yolun askeri araçların Gazze Şeridi’nin bir tarafından diğer tarafına sadece yedi dakikada gitmesine olanak sağladığını ve askerlerin Gazze’nin kuzeyine ve merkezine hızlı ve engelsiz erişim sağladığını söylüyor. İsrailli bir askeri yetkili, IDF protokolü uyarınca isminin açıklanmaması koşuluyla buranın kuzey Gazze’deki Zeytun’daki son İsrail saldırıları için bir operasyon üssü olarak kullanıldığını söyledi.
Koridor, Gazze’nin yalnızca iki büyük kuzey-güney yolunu ikiye bölüyor: bölgenin ortasındaki Salah al-Din Yolu ve sahil boyunca el-Raşid Yolu. IDF, Mart ayı başlarında her iki noktada da ileri operasyon üsleri inşa etmeye başladı.
Üsler, İsrail Silahlı Kuvvetleri’nin bir noktada sivillerin kuzeye kontrollü dönüşü için hazırlanabileceğine dair işaretler veriyor. Güvenlik firması Janes’in uydu görüntüleri baş analisti Sean O’Connor, her iki üssün yanında, kuzeye giden yollarda, merkezi bir bileşiğe giden “uzun paralel giriş koridorları” gibi görünen yapılar bulunduğunu söyledi.
ABD, Refah’a ve güneydeki diğer noktalara kaçan Gazzelilerin kuzeydeki evlerine dönmelerine izin verilmesi gerektiğini söyledi; Birleşmiş Milletler uzmanları, bunların engellenmesinin, nüfusun “zorla başka yere nakledilmesi” anlamına gelebileceğini ve bu da bir insanlığa karşı suç olabileceğini söyledi.
37 yaşındaki Jumaa Abu Hasira, geçen ay çatışmaların durgunlaştığı sırada, ailelerin tekrar kuzeye gidebileceğine dair söylentilerin yayıldığı sırada koridora yaklaşırken askerlerin havaya ateş açtığını söyledi. Daha sonra gözaltına alındığını, gözlerinin bağlandığını, tüfek dipçiğiyle vurulduğunu, dövüldüğünü ve sekiz saat boyunca sorguya çekildiğini söyledi.
IDF, askerlerinin “silahlı teröristler” de dahil olmak üzere Gazzeliler koridora yaklaşırken “ihtiyati ateş” kullandığını kabul etti, ancak Ebu Hasira’nın gözaltına alındığı iddiasıyla ilgili sorulara yanıt vermedi.
Al-Rashid Yolu üzerindeki ileri operasyon üssü, World Central Kitchen hayır kurumundan dağıtım için yardım almak üzere Mart ayı ortasında inşa edilen bir iskelenin yanında yer alıyor. ABD yüzer iskelesinin de aynı bölgede olması ve IDF birliklerinin deniz yoluyla yapılan sevkiyatların güvenliğini sağlaması bekleniyor.
The Post’un coğrafi konumu tespit edilen ve İsrailli bir gazetecinin X’te paylaştığı ve bunun kardeşi tarafından sprey boyayla boyandığını söyleyen fotoğrafa göre, dışarıdaki beton bariyerlerin üzerindeki mavi grafitide “Netzarim Üssü’ne hoş geldiniz” yazıyor. Geceleri parlak beyaz ışıklar kilometrelerce öteden görülebiliyor.
Üssün hemen güneyinde yaşayan 29 yaşındaki bir kadın, güvenliğinden korktuğu için isminin gizli tutulması koşuluyla telefonla konuşurken, “Gazze’de yanan tek yer orası” dedi. İsrail askerleri hakkında “Genellikle bir bölgeye giderler ve sonra ayrılırlar” dedi ve Netzarim’de kalmaya kararlı göründüklerini ekledi.
Le Beck International istihbarat şefi Michael Horowitz, iskelenin İsrail askeri kontrolündeki koridorun sonuna inmesinin, “IDF’nin yardım akışını kontrol etmek istediğini gösteriyor” dedi. Askeri yetkiliye göre koridor aynı zamanda İsrail’in Gazze’nin merkeziyle sınırında yakın zamanda yardım kamyonları için açılan yeni bir erişim noktası olan “Kapı 96” ile de bağlantılı.
Sınır Tanımayan Doktorlar’ın tıbbi koordinatör yardımcısı Muhammed Abu Mughaisib, koridordan geçmeye çalışan yardım kamyonları hakkında “Üç ila dört saat bekliyorsunuz, geri gönderilebilirsiniz, tutuklanabilirsiniz” dedi.
Birleşmiş Milletler, İsrail’in insani yardım konvoylarının kuzeye erişimine izin vermeyi defalarca reddetmesinin, Dünya Gıda Programı başkanı tarafından “tam anlamıyla bir kıtlık” olarak tanımlanan buradaki açlık krizini daha da büyüttüğünü söyledi.
Uydu görüntülerinde askeri hareketleri izleyen bir araştırma projesi olan Contested Ground’dan açık kaynaklı bir araştırmacı olan William Goodhind, Al-Rashid karakolunun aynı zamanda gözlem noktaları ve olası bir nöbet noktası da içerdiğini söyledi.
Geçtiğimiz ay Selahaddin ileri karakolunu ziyaret eden İsrail ordusunun radyo istasyonundaki askeri muhabir Doron Kadosh, yeni karakollara radar ve gözlem yeteneklerinin kurulduğunu söyledi. Fotoğrafları mavi beyaz portatif tuvaletleri, jeneratörleri ve yüksek kırmızı beyaz iletişim kulelerini gösteriyor.
Ekim ayında koridorun henüz sadece bir tank yolu olduğu ilk ziyaretinde “Hiçbir şey yoktu” dedi. Kadosh, üslerde artık uyku alanları, duşlar, portatif bir kantin binası ve sert kapaklı barınakların bulunduğunu söyledi.
İsrail birliklerinin civardaki sivil yapılara da el koyduğu ve bunları askeri karakollara dönüştürdüğü görülüyor. Bunlardan biri, İsrail sınırına yaklaşık bir mil uzaklıktaki Juhor ad Dik köyünde bulunan eski bir okul. Uydu görüntülerine göre 15 Mart ile 30 Mart tarihleri arasında bölgede koruyucu kum tepeleri ortaya çıktı. Köyün geri kalanı yıkıldı.
45 yaşındaki Abdülnasır, Ekim ayında Juhor ad Dik’teki çiftlik evinden eşi ve beş çocuğuyla birlikte kaçtı. “Burası eskiden ailem ve benim için… birlikte sayısız güzel an geçirdiğimiz bir sığınaktı” dedi.
“Yaklaşık iki hafta önce komşularım bana tüm bölgenin yok edildiğini ve çevredeki tüm tarım arazilerinin buldozerlerle yerle bir edildiğini bildirdi.” Henüz karısına söylemeye cesaret edemedi.
İsrail askerlerinin, bir zamanlar kanser hastalarının tedavisinde uzmanlaşmış olan Türk-Filistin Dostluk Hastanesi’ni de operasyon üssü olarak kullandığı görülüyor. Hastane, yakındaki hava saldırıları ve yakıt yetersizliği nedeniyle Kasım ayının ilk haftasında kapatılırken, binlerce kanser hastası da bakımsız kaldı. Kasım ayı sonlarında hastanenin çevresinde kum kümeleri belirdi.
Şubat ayında bir İsrail askeri, kendisini hafriyat makinesiyle hastanenin büyük bir bölümünü yerle bir ederken filme aldı. Filistinli gazeteci Younis Tirawi tarafından 8 Mayıs’ta internette yayınlanan ve The Post’un coğrafi konumu belirlenen görüntüler, İsrail askerlerinin hastaneyi keskin nişancı mevzisi olarak kullandığını gösteriyor.
Mart ayına gelindiğinde İsrail güçleri hastanenin çevresindeki yüzlerce dönümlük alanı temizleyerek seraları yıktı ve İsrail Üniversitesi ile Gazze’nin yüksek mahkemelerinin bulunduğu Adalet Sarayı’nı havaya uçurdu.
BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri Volker Türk Şubat ayında yaptığı açıklamada, “İsrail, sivil altyapının bu kadar kapsamlı bir şekilde tahrip edilmesi için ikna edici nedenler sunamadı” dedi.
İbrani Üniversitesi’nden Ben-Nun’un analizine göre koridor ve iskele çevresinde temizlenen alan toplamda en az dört mil kare veya 2.500 dönümden biraz fazla bir alanı kapsıyor, ancak binalara ve tarım arazilerine verilen büyük hasar daha da genişliyor.
“Yol boyunca her şey yıkılmış” dedi. “Tamamen yıkıldı.”
Koridordan yararlanmak
İsrail kısa vadede koridordan çekilmeye istekli olabileceğini belirtti. The Post’un ele geçirdiği ve müzakerelere yakın bir kişi tarafından doğrulanan belgenin bir kopyasına göre, Hamas’ın geçen hafta kabul ettiği ateşkes anlaşması bölgede kademeli bir çekilmeyi öngörüyor.22’inci günde IDF’nin Netzarim Koridoru bölgesinden tamamen çekilmesi ve “askeri alanları ve tesisleri tamamen ortadan kaldırması” gerektiği belirtiliyor.
Ancak Horowitz, ateşkes sırasında birkaç aylığına ayrılmak zorunda kalsa bile IDF’ye muhtemelen Netzarim’e dönebileceğine dair güvence verilmiş olabileceğini söyledi. Çok sayıda ileri karakolun, yolun ve kapsamlı temizlemenin inşası “bunun kalıcı olabileceğini gösteriyor” dedi.
Askeri analistler, savaş sonrası Gazze’de yönetime ilişkin başka planların yokluğunda, uzun süreli bir askeri işgal döneminin giderek daha olası göründüğünü söylüyor. İsrail, ABD’nin Filistin Yönetimi’nin geri dönmesi yönündeki önerisine karşı çıktı ve Arap güvenlik güçlerinin bölgesel desteği çok az görünüyor.
Koridor zaten saldırılar için bir paratoner olduğundan, İsrail birliklerinin uzun vadeli varlığı Gazze’de pek sevilmeyecek. Hamas ve Filistin İslami Cihad ve El Aksa Şehitleri Tugayları’nın da aralarında bulunduğu diğer militan gruplar, geçen hafta koridordaki İsrail askerlerine yarım düzineden fazla roket ve havan saldırısı düzenledi.
Ancak Hamas, IDF tarafından temizlenmiş olan kuzey bölgelerine geri dönerken, bir zamanlar İsrail içinde düşünülemez bir öneri olan askeri işgal artık açıkça tartışılıyor.
Bu haber ilk olarak The Washington Post gazetesinin websitesinde “What Israel’s strategic corridor in Gaza reveals about its postwar plans” başlığı ile 17 Mayıs 2024 tarihinde yayınlanmıştır. Haberin İngilizce orijinalini okumak için tıklayınız.
