Yakın tarihimiz savaşlar, düşük yoğunluklu çatışmalar ve çeşitli rekabet alanları-dönemlerine şahitlik ediyor. Dünya bu tür alanlar ve dönemlerde devletler ile devlet dışı aktörlerin karşılıklı çıkarlar veya geçici ‘ortak düşman’ algıları üzerinden şekillenen iş birliklerine de sahne oluyor. Çeşitli sınıflandırmalarda yeni dönemin özellikle Ortadoğu ölçeğindeki yükselen devlet dışı aktörleri77 Burada devlet dışı aktörler ile hükümet dışı aktörler arasındaki fark gözetilerek özellikle devlet dışı aktör ifadesi seçilmiştir. Hükümet dışı aktörler yani yasal zemindeki sivil organizasyonlar kastedilmemektedir. STK’lar, çok uluslu şirketler, çevre-sağlık-ekonomik konulardaki ulusal ya da uluslararası girişimler yasal zeminler veya en azından meşru alanlarda kendilerini ifade ederken, tanımlandıkları doğa itibari ile devletin çözüm üretemediği alanlarda ‘sivil’ bir fonksiyonu yerine getirmektedirler genel olarak silahlı örgüt/gruplar üzerinden şekillenirken çoğu zaman göz ardı edilen ve genel olarak sınır ötesi kabiliyetleri küreselleşme çağından önce gelişmiş olan mafya, eylemleri ve amaçları bakımından doğal bir şekilde, suç örgütü olarak sınıflandırılıyor.78 Organised Crime around the World, Sabrina Adamoli Andrea Di Nicola Ernesto U. Savona and Paola Zoffi, European Institute for Crime Prevention and Control, United Nations, Helsinki, 1998, s.4-91
Yolsuzluk, sahtekarlık, karaborsacılık, kara para aklama, kaçakçılık, yasa dışı göçmenlik, uyuşturucu, insan ve organ ticareti79 Digest of organized crime cases, United Nations Office on Drugs and Crime, New York, 2012, s.122 – 126 gibi yasadışı alanlarda şiddet ve cebr ile faaliyet gösteren mafya tipi organizasyonların sıralanan suçlarının çoğu sınır ötesi gerçeklik taşımaktadır.80 The Practice of Transnational Organized Crime, Klaus von Lampe, Department of Police and Security Management, In The Routledge Handbook of Transnational Organized Crime Publisher: Routledge, Editors: Felia Allum, Stan Gilmour Yayılımları ve organizasyon şekilleri itibari ile en etkili emsalleri bakımından pek çok terör örgütü ve devlet dışı aktörden daha kapalı bir yapıya sahip olan mafya, son dönemlerde karşımıza çıkan devlet dışı aktörler ve devletlerin istihbarat alanındaki iş birliğinin81 Devlet Dışı Silahlı Aktörler ve İstihbarat, Merve Seren – Murat Aslan, s.31 – 72, Ortadoğu’da Devlet Dışı Silahlı Aktröler, Terör Örgütleri – Milisler – Vekil Güçler, Murat Yeşiltaş – Burhanettin Duran, SETA Yayınları, 2018 tipik bir örneğinde rol almıştır.
İkinci Dünya Savaşı sırasında ABD’nin Atlantik sahilleri ve sahil bölgesindeki yerleşimlerde Alman ve Japon istihbarat faaliyetlerini durdurma çalışması için bulunan çözüm mafya idi. Bu çözüm daha sonra ABD’nin Husky Operasyonu ile Sicilya’ya yapılan çıkarma öncesinde ve sonrasında müttefiklerin mafyanın sınır aşırı bağlantıları ile yürüttükleri istihbarat ve yeniden inşa faaliyetlerine kadar genişledi. Kuşkusuz bu durumda iki taraf için de karşılıklı bir çıkar söz konusu idi. Çıkar ortaklığının yanı sıra iki taraf için bir de ortak düşman mevcuttu: Mussolini ve faşist rejimi.82 Aşağıda daha detaylı olarak incelenecek olan Mussolini ve mafya arasındaki mücadele için özet olarak baknız: Mussolini’s War on the Mafia, Kenneth St. John, Kaleidoscope Journal Vol. 5 Issue 2, s.24-29
İtalya’da Faşizme doğru
Birinci Dünya Savaşı’nın sıcak evresinin sonunda, savaş öncesi yapılan paylaşım planlarına darbe vuran gelişmeler yaşandı. 1860’ta birliğini sağlamış genç İtalya üçlü ittifak ile giriştiği sömürge edinme yarışında ilk adımlarını Afrika’da atmış, burada karşısına çıkan Fransa ve İngiltere gibi güçlü devletler nedeniyle Osmanlı Devleti’nden ele geçirdiği Trablusgarp’ı korumak ve Akdeniz çıkarlarına odaklanmıştır.83 20. Yy Siyasi Tarihi, Fahir Armaoğlu, s.252-253, SBF Yayınları, 1973 Bu amaçla Fransa ile çeşitli anlaşmalar yapan İtalya beri taraftan Almanya ve Avusturya ile girdiği iş birliği üzerinden Sırbistan’ı durdurmak ve Dalmaçya kıyılarını da ele geçirerek Adriyatik’te egemenliğini, mare clausum’u, tesis etmek istiyordu.84 Armaoğlu, s.322 Böylece 1880’lerde Almanya ve Avusturya ile başlayan İtalya’nın genişlemeci politikasının eğilimi Birinci Dünya Savaşı’nın eşiğinde Üçlü İtilaf devletlerinin yanına geçişle sonuçlandı.85 Armaoğlu, s.430-431
Ne var ki İtalya savaşın sonunda istediklerini elde edemedi. Rusya’da Çarlık rejimi yıkılıp Bolşevikler iktidarı ele geçirmiş ve eski rejimin anlaşmalarını geçersiz saymışlardı. Beri yandan ABD savaşa ilkesel olarak müdahil olmuş ve Wilson ilkeleri nedeniyle İtalya’nın en azından Avrupa kıtasındaki ve Osmanlı topraklarındaki sömürge hayalleri de alt üst olmuştu. Domino etkisi kendisini göstermekte gecikmedi. İtalya içindeki ekonomik sıkıntılar, siyasi güvensizlik, savaştan beklenilenlerin alınamaması iç siyaseti etkiledi ve faşizmin doğuşunda etkili oldu.86 İtalyan Faşizmi ve Tarihsel Gelişimi, Abdül Samet Çelikçi, Can Kakışım, Muş̧ Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:1 Sayı:2 Aralık: 2013, s.83-99
Rusya’da iktidarı ele geçiren sosyalist-komünist Bolşeviklerin etkisi Avrupa genelinde olduğu gibi İtalya’da da kendisini gösteriyordu. İtalya’da, aşağıda mafyanın doğuşunu ele alırken detaylandıracağımız, devletin pervasız liberal politikaları karşısında köylü ve işçilerin sokak hareketleri güçlenmişti. Savaşın son yılında İtalyan askerlerinin Caporetto’daki yenilgisine Torino silah sanayi işçilerinin kitlesel gösterileri eşlik ediyor, İtalya siyasetinde müdahaleciler ve karşıtları şeklinde keskin kutuplaşmalar oluşuyordu.87 Claudia Baldoli, İtalya Tarihi, s.216 – 231, Feylesof, 2018. Bu ortamda eski bir sosyalist olan Benito Mussolini’ye eşlik eden müdahaleciler, milliyetçiler ve fütüristler 23 Mart 1919’da, Fasci di Combattimento, Savaş Birlikleri’ni kurdu.88 Baldoli, s.221; Harun Bodur, Kronolojik 20. Yy. Siyasi Tarihi, s.194, Yeditepe, 2013 Takip eden iki yıl içinde gösteriler ve çatışmalarla çalkalanan İtalya’da Mussolini’nin birlikleri, daha sonra squadristi89 Birlik anlamına gelen bu sözcüğün Türkçe karşılığı olarak manga kelimesi kullanılacaktır. olarak anılacak, silahlanarak köylü protestolarını bastırmak için toprak sahipleri ile işbirliği yaparak sokaklarda hakimiyeti ele geçirmeye başladı.90 Baldoli, s.222; Bodur, s. 194 1921 yılının Kasım ayında Mussolini’nin mangaları ve siyasi takipçileri bir araya gelerek Ulusal Faşist Parti’yi, Partito Nazionale Fascista, kurdular.91 Çelikçi – Kakışım, s.86 Yaklaşık bir sene sonra, 1922 Ekim’inde, Mussolini iktidarı ele almak için mangalarının ve gençlik örgütlerinin çalışmasını yaptığı ünlü Roma Yürüyüşü ile hükümeti istifaya ve İtalya kralını da hükümeti kurma görevini kendisine vermeye mecbur bırakarak iktidarı ele geçirdi.92 Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi cilt 3, İtalya’da Faşizm ve Sosyalist Hareket, s.761-762, İletişim, 1988
Burjuvanın adamları: Mafya
Mussolini iktidara geldikten sonra Sicilya’ya iki ziyaret gerçekleştirdi. Bunlardan birinde, 1937 yılındaki ziyarette Sicilya’yı yeni İtalya imparatorluğunun Akdeniz’deki merkezi yapmayı planladığı ve Sicilya ile Palermo’nun93 Sicilya adasının kuzeybatı ucundaki liman kenti. Bu kent aynı zamanda adanın da en gelişmiş kentidir. iliklerine kadar faşist olduğunu iddia etmişti.94 Mark Smith, History of Sicily after 1713: Modern Sicily, s.520, Ann Arbor, 1959 Ne var ki Sicilya’da durum oldukça farklıydı.
Mussolini’nin iktidarı ele geçirdiği 1922 yılında Faşist Parti örgütlenmesi henüz Sicilya’yı etkilememişti. 1919 ve 1921’deki seçimlerde95 1919 seçimlerine Fasci hareketi olarak giriyor Mussolini cephesi. Faşist Parti Sicilya’dan sandalye kazanamamış ve 1925 yılına kadar Mussolini’nin partisinin yayın organları adada resmi olarak dağıtıma girmemişti.96 Jack E. Reece, p.261 in Fascism, the Mafia, and the Emergence of Sicilian Separatism (1919-43), The Journal of Modern History, Vol. 45, No. 2, Jun., 1973, pp. 261-276 Bu gecikmede Sicilyalıların faşizmi ‘kuzeye özgü’ bir durum olarak görmesi ve mafyanın bölgedeki varlığı oldukça etkili idi.97 Reece, s.262; Christopher Duggan, Fascism and the Mafia, s.100, Yale, 1989 Bu dönemde mafya ile faşizmin direk bir çekişme yahut savaşa girmedi çünkü Mussolini ve Faşist Parti için Sicilya’da Soldino Hareketi gibi mafyadan daha acil sorunları vardı.98 Reece, s.262
İktidarının ilk yıllarında Mussolini Faşist Parti eliyle devleti dönüştürememişti, henüz bir polis devleti örgütlenmesine sahip değildi99 Mussolini bu dönüşümü 1924 seçimlerinden sonra sağlayabildi. 1925 yılının ortalarına kadar süren dönüşüm süreci için bakınız: Claudia Baldoli, İtalya Tarihi, Mussolini İtalyası, s.226-231 ve bu nedenle mafya ile bir denge gözetti. Mussolini’nin yükselişi döneminde mafya da aynı şekilde davrandı. Mafya işleri veya iş birliği ile zenginleşen orta sınıf bazı Sicilyalılar yeni rejimle uzlaşarak daha saygın statüler ve işlere ulaşmayı planlıyorlardı.100 Michele Pantaleone, Mafia and Politics, s.51-53, Chatto & Windus, 1966 Bu burjuvalaşma eğilimi sürecinin altında geçmişten gelen bir etki yatıyordu: Burbon Hanedanlığı dönemi.101 Kingdom and House of the Two Sicilies, Luigi Mendola, http://www.bestofsicily.com/mag/art425.htm
Burbon Hanedanlığı 1815’te İtalya’nın Sicilya adası ve Napoli bölgesini idaresini ikinci kez ele geçirmesi ile bölgede köklü bir ekonomik reforma girişti. Bu reform özel mülkiyetin kamu arazilerinin paylaştırılması yolu ile yeniden düzenlenmesini içeriyor, adadaki ortak kullanımdaki toprağın seçkinlere dağıtılmasına dayanıyordu.102 Peter T. Schneider, Jane C. Schneider., Reversible Destiny: Mafia, Antimafia, and the Struggle for Palermo”, s.97-98. Ekonomik olarak Burbon Hanedanlığı’nın verdiği bu kararla ada halkı için başlayan kötü gidişat zamanla İtalyan Birliği düşüncesinin, Risorgimento, neden olduğu mücadelelerle birleşmiş ve adada ciddi bir güvenlik boşluğu oluşmuştu.103 Schneider ve Schneider, s.88 1860 yılında Garibaldi’nin hanedanlığa son vermesi ile birleşik İtalya’nın bir parçası olan ada Garilbaldi’nin askeri hamlesine destek veren comitive armate’ler, silahlı mangalar, ile tanıştı.104 Letizia Paoli , Mafia Brotherhoods: Organized Crime, Italian Style, s.35, Oxford, 2003
Bu örgütlenmeler esasen eşkıyalık tarzı örgütlenmelerdi. Muhtemelen Burbon Hanedanlığı ekonomik ve idari reformlarından mağdur ve rahatsız olan kişilerin katıldığı bu mangalar zamanla yerel aristokrasi için askeri hizmetler ve yasadışı maddi kazanımlar için iş birliği yapan basit suç grupları haline gelmişti. Bu gruplar mafyanın ilk omurgasını oluşturuyordu.105 Paoli, s.36
Palermo, Trapani ve Girganti gibi şehirlerde etkili olan armateler Sicilya birleşik İtalya’ya katıldıktan sonra şehirlerde etkinliklerini genişlettiler ve mafyalara dönüştüler.106 Paoli, s.35 Bu adada klasik eşkıyalık döneminin sonuydu. Bu tercihte merkezi devletin, yeni İtalya’nın, bölgedeki ortak kullanımlı topraklardan geri kalanları tıpkı Burbonlar gibi özelleştirmesi yatıyordu. 1862 yılında devletin borçlarının ödenmesi için yapılan satışların %93’ünün zaten – daha önce Burbon döneminde zenginleşenlere yapıldığı 1878’teki soruşturmada anlaşıldı.107 Schneider ve Schneider, s.89-90 Bu mafyayı kırsaldan şehirlere çeken temel olgulardan biri oldu.108 Daron Acemoglu, Giuseppe De Feo, Giacomo De Luca, Weak States: Causes and Consequences of the Sicilian Mafia, s.541, In: The Review of Economic Studies, Volume 87, Issue 2, March 2020, Pages 537–581. Mafya böylece Palermo’dan Katanya’ya, Calabria’dan Napoli’ye yayıldı.
Kendi içlerinde ve aralarında bir düzen oluşturan mafya örgütlenmeleri merkezi devletin oluşturduğu güvenlik boşluğunda ‘adalet ve intikam’ dağıtmaya, ellerindeki şiddet unsuru ile görece bir ‘koruma’ sağlamaya başlayarak etkinliklerini derinleştirdiler.109 Schneider ve Schneider, s.102-103 Mafioso adını alan örgütlenmelere katılan oğlanlar (picciotti) için bu örgütlenmelerde yer almak bir ‘onur’du.110 Sezgin Baş, İtalyan Mafyasının Doğuşu, Yükselişi ve Düşüşü, s.1963, D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Durmuş TEZCAN’a Armağan, C.21, Özel S., 2019, s. 1949-2001
Burbonlardan bağımsızlığa ve bağımsızlıktan sonraki otorite boşluğu dönemine uzanan süreçte güçlenen ve yaygınlaşan mafya artık devlet otoritesinin önünde, özellikle Sicilya ve güney İtalya’da nüfusun çoğunun kabulünü almış bir yapı haline gelmişti. Bu durumda yerel yöneticilerin de mafyayı kabulü ve iş birliği oldukça etkili olmuştu.111 Paoli, s.178
19. yüzyılın ilk çeyreğinden 20. yüzyılın ilk çeyreğine kadar süren sürekli alt üst oluşlar ve kamu otoritesinin kurulamamış olması nedeniyle mafyanın işlevi devlete olan güveni olumsuz yönde etkilemişti. İçinde bulunduğu kargaşa döneminde yükselen ve tam kontrol isteyen Mussolini iktidarının Sicilya’da karşısına çıkan en büyük düşman da bu düşünce şekli idi.112 Gigantino, Anthony, Il Duce and the Mafia: Mussolini’s Hatred for the Mafia and the American Alliance with Organized Crime, The Histories: Vol. 4 : Iss. 1 , Article 3., s.11
İtalyan Faşist rejimine karşı mafyanın bir tehdit haline gelişi esasen adanın geçirdiği evrimin oluşturduğu sosyolojinin ürünü olan siyasi fikirler ve mafyanın doğasının benzeşmesi ile şekillendi.
Duce’nin mangaları, mafya ve Mori
Mussolini 1924’te bölgeye gerçekleştirdiği ilk ziyaret ve daha sonra mafya hakkındaki savaş kararı Roma ile mafya arasındaki mücadelenin İkinci Dünya Savaşı’nda da aktif şekilde sürecek bir noktaya taşıdı.113 1924 ziyareti için bakınız: Jack E. Reece, p.267 in Fascism, the Mafia, and the Emergence of Sicilian Separatism (1919-43), The Journal of Modern History, Vol. 45, No. 2, Jun., 1973, pp. 261-276
Mussolinin yükselişi ve polis devletini elde etmesi ile başlayan dönem faşist rejimle mafya arasındaki savaşın da miladı oldu. İdeolojik olarak Mussolini’nin Faşist Partisi, faşist kelimesinin kökenine atıfla114 Cristogianni Borsella, Fascist Italy, A concise Historical Narrative, s.35, Brandon Book, 2007 tüm İtalya’yı otoriter ve milliyetçi, dahası kutsal devlet anlayışı içinde birleştirmeyi hedefliyordu.
23 mart 1919’da eski bir sosyalist olan Mussolini’nin öncülüğünde bir araya gelen Popolo D’Italia (İtalya Halkı) dergisi çevresindeki askerler, orta sınıf temsilcileri, fütüristler, anarko-sendikalistler ve kimi sosyalistler orta sınıfın arzularını ifade eden Fasci Italiani Combattimento yani Faşist Mücadele Birliklerinin İttifakı adında bir hareket kurdular.115 Çelikçi – Kakışım, s.86.; Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi cilt 3, İtalya’da Faşizm ve Sosyalist Hareket, s.756, İletişim, 1988
Hareketin kurulması ile Mussolini ve taraftarları hızla sokaklardaki gösteriler ve çatışmalarla seyreden İtalyan siyasetine yön vermeye başladı. Squadriti adı ile anılan ve hızla daha sonra kurulacak Faşist Parti’nin kara gömlekliler örgütüne dönüşecek olan mangalar Mussolini ve Fasci Italiani adına sokaklarda faaliyetlerine başladılar.116 Claudia Baldoli, İtalya Tarihi, Mussolini İtalyası, s.222-223 Bu durum ise ülkenin güneyinde etkin şekilde, yukarıda nedenlerini kısmen ortaya koyduğumuz üzere, sokaklara ve iş dünyasına egemen olan mafya için tehlike çanlarının çalmaya başladığının işareti idi.
Faşist Parti’ye hizmet eden bu mangalar esasen tarım burjuvazisi denilen kesimin kontrolünde idi.117 Roberta Suzzi Valli, The Myth of Squadrismo in the Fascist Regime, Journal of Contemporary History, Vol. 35, No. 2 (Apr., 2000), pp. 131-150 Sage Publications, Ltd. Mafyanın eski patronları yeni rejimin şiddet uygulayan kolu ile hızla bir iş birliğine girmişti. Bu durum ileride Mussolini ile mafya arasında çıkacak sorunların aslında bir egemenlik mücadelesi olduğunun altını çiziyordu.
Bu “birliklerin toprak sahipleri tarafından kullanılması ‘kırsal faşizm’ olarak adlandırılmaktaydı ve hareket hızlı ve umulmadık biçimde büyüyordu. Bu başarı karşısında Mussolini bile şaşkınlığa uğramıştı. – O her zaman faşizm kökeninde kentli bir olgu olduğu iddiasındaydı. Kırsal faşizm ‘Ras’ adı ile bilinen bir kişilik yarattı – bu, Cremona’daki Farinacci, Bologna’daki Dino Grandi ve Ferra’daki Balbo gibi çoğunlukla doğrudan Mussolini’nin denetiminde olmayan yerel duçeler (liderler) idi”118 Baldoli, s.223
Pratik olarak kullanışlı, örgütsel olarak esnek bu mangaların hakimiyet alanı ile mafyanın hakimiyet alanı iç içeydi. Yukarıda daha önce belirttiğimiz gibi Burbon Hanedanlığı ve sonrasındaki birleşik İtalya dönemi Sicilya özelinde mafyayı doğurmuştu. Bu çarpıklık faşizm yükselirken Mussolini’nin mangalarını da besliyordu. Mafya da bu mangalar gibiydi, yerel örgütlenmeler çevresinde doğuyor ve gelişiyordu. Tek bir mafya yoktu.119 Sezgin Baş, İtalyan Mafyasının Doğuşu, Yükselişi ve Düşüşü, s.1954, D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Durmuş TEZCAN’a Armağan, C.21, Özel S., 2019, s. 1949-2001
Denge döneminde mafya iş ortağı durumundaki toprak sahipleri ve liberaller ile fırsatlar-riskler arasında Faşist Parti’yi destekledi. Bu bir bakıma zoraki bir durumdu. Sicilya’yı kırıp geçiren iki toprak reformu, bir savaş, bir kuraklık ile yükselen toprak sahiplerinin mafyadan aldıkları koruma pahalı hale gelmişti. Toprak sahipleri faşist rejimin polis devleti gücünü adaya getirerek bu koruma maliyetini düşürebileceklerini düşündüler.120 Jack E. Reece, p.265 in Fascism, the Mafia, and the Emergence of Sicilian Separatism (1919-43), The Journal of Modern History, Vol. 45, No. 2, Jun., 1973, pp. 261-276 Denge döneminde Mussolini de, polis devleti örgütlenmesini tamamlayana kadar, Sicilya’da mafya ile zorunlu bir iş birliğini tercih etti. Öyle ya da böyle kırsal alana ulaşan düzen ve hukukta mafyanın payı vardı.
1924 yılında Sicilya turunda birkaç yüz suçlunun Sicilya nüfusu üzerinde baskı kuramayacağını söyleyen Mussolini mafyaya karşı savaşını duyurdu. Cesare Mori’yi bu süreçten az önce Palermo’ya yüksek komiser olarak atamıştı.121 Mussolini’nin mafyaya savaş açmaya karar verdiği olayın detayları için bakınız: Reece, s.268-269 Mussolini için zorunlu iş birliği dönemi kapanmıştı.
Daha önce Po Vadisi ve Bologna’da görev yapan ve bu görevleri sırasında faşistlerin sık sık hedefi olan Mori, Sicilya’da mafyaya karşı oldukça sert bir tavır takındı. Binlerce mafya üyesi veya üye olduğundan şüphe edilen kişilerin aileleri tutuklandı. Tutuklamaların bir kısmı üyelerin teslim olmasını sağlamak için yapıldığı söylendi. Bu şekilde süren mafyaya karşı savaşın üçüncü yılına gelindiğinde beş bini Palermo’da olmak üzere Sicilya genelinde on bir bin kişi tutuklanmıştı.122 John Dickie, Cosa Nostra – A History of the Sicilian Mafia, s.156, 2004.
Mori’nin git gide genişlettiği mafya karşıtı faaliyetlerin zirve noktası 1926 yılının Mayıs arında Sicilya mafya örgütlenmesinin en tepesindeki Don Vito’yu yakalamak oldu. Don Vito ve 150 adamı tutuklandığında123 Dickie, s.155 Mussolini mafyaya karşı zaferini ilan etti.124 Michele Pantaleone, Mafia and Politics, s.56, Chatto & Windus, 1966
Ancak bunun bir zafer olup olmadığını İkinci Dünya Savaşı’ndaki hikâye bir sonuca bağlayacaktı. Mafya Mori karşısında kısmen geri çekilmiş, kısmen yer değiştirmişti.
Başkanın adamları: Mafya ve ABD donanma istihbaratının Yeraltı ve Husky operasyonları
Mori operasyonlarının tutuklamalarından kaçabilen mafya üyeleri önce yüzyılda ABD’ne göçen İtalyanlar üzerinden yeni kıtaya yöneldi.125 Emma Hyman, The Rise and Fall of The Italian Mafia in America, s.3 Zaten daha önce de bölgede çeşitli suçlardan aranan Giuseppe Esposito gibi isimler ABD’ne mafyanın tohumlarını ekmişlerdi.126 FBI Law Enforcement Bulletin, The Sicilian Mafia and Its Impact on the United States, SeanM.McWeeney – Inspector in Charge Office of liaison and International Affairs Federal Bureau of Investigation Washington, DC Feb 1987, s.1-11 Giuseppe’nin New Orleans’ta kurduğu mafya teşkilatlanması 1881’de tutuklanmasına kadar genişlemeye devam etti.
Polis memuru David Hennesey’in öldürülmesi vakası127 The Murder of Police Chief David Hennessy, https://www.encyclopedia.com/history/news-wires-white-papers-and-books/murder-police-chief-david-hennessy , Who killed New Orleans’ police chief 100 years ago?, https://www.nola.com/entertainment_life/vintage/article_824b4fe8-ebe1-5f04-8b3a-3e5568683ede.html ile ABD örgütlü mafya ile tanıştı. Giuseppe İtalya’ya iade edildi ve yerine ilk Amerika doğumlu ‘patron’ olan Joseph Macheca geçti.128 FBI Law Enforcement Bulletin, s.3 ABD mafya yapısı zamanla güçlenip derin kökler yakalamaya başladıkça mafya aileleri arasında rekabetlere sahne oldu. Mussolini ve Mori’den kaçarak ABD’ne gelebilen mafya üyeleri kendilerini bu rekabetin ortasında buldu. En sonunda mafya arasındaki mücadeleyi bir konsey kuran Lucky lakaplı Charlie Luciano kazandı.129 Bill Bonanno – Gary B. Abromovitz, The Last Testament of Bill Bonanno, s.46-73
Luciano sonraki yıllarda içki kaçakçılığı, gasp, haraç ve fuhuş gibi suçlardan soruşturuldu ve fuhuş nedeniyle tutuklandı. Luciano’nun hapishanedeki yılları içinde Nazi Almanyası, İmparatorluk Japonyası ve Mussolini’nin Faşist İtalyası Avrupa, Atlantik ve Pasifik’te hızla genişleme siyasetinin sonucu olarak ikinci dünya savaşının başlamasına neden olmuşlardı. Japonların Pearl Harbor baskınından sonra ABD’deki İtalyan mafyası için pek çok değişmeye başladı. Alman ve Japon ajanlarının faaliyetlerinden çekinen ABD, limanları elinde tutan İtalyanlar ile uzlaşmayı seçti.
ABD’yi böyle bir seçime zorlayan bir çok faktör vardı. Nazi denizaltılarının Atlantik’teki ABD – İngiliz besleme rotasına ve ABD kıyı şeridine yakın gemilere yönelik saldırıları ile 9 Şubat 1942’de yaşanan Normandie gemisi yangını130 The Normandie catches fire, https://www.history.com/this-day-in-history/the-normandie-catches-fire; John Dickie, Cosa Nostra – A History of the Sicilian Mafia, s.193, 2004 bunlardan birkaçı idi.
ABD donanma istihbaratı Normandie yangının bir sabotaj olduğunu düşünüyordu ve daha fazla sabotaj ile istihbarat sızıntısını engellemek için limanları işçi sendikalarını ve ticari şirketler ağları ile kontrol altında tutan Luciano’ya başvurdu.131 John Dickie, Cosa Nostra – A History of the Sicilian Mafia, s.193 – 195, 2004. Mafyanın ABD ticari girşimleri, sendika ve meslek odalarına sızması ile ilgili Robert J. Kelly’nin The Upperworld and the Underworld – Case Studies of Racketeering and Business Infiltrations in the United States çalışması kullanışlı bir genel özet sunuyor. Çünkü Normandie yangınıdan yaklaşık dört ay sonra sekiz Alman FBI sabotaj, patlama ve yangınlar için ellerindeki malzemeler ile yakalandı.132 Nazı Saboteurs and George Dasch, FBI Famous Cases and Criminals, Life Magazine, 13 July 1942 Eight Nazi saboteurs shoul be put to death. Hemen ardından New York Times mühendis rolündeki bir Japon istihbarat subayının ABD’nin savaş için geliştirdiği silahların örnekleri ve şemalarını kaçırırken yakalandığı haberi gelmişti.133 Tim Newark, Lucky Luciano, s.157, Mainstream, 2010
ABD’ne göç eden çeşitli milliyetlerin oluşturdukları ticari girişimler, cemaatler yahut suç örgütleri ABD içinde Alman Nazilerinin kolayca istihbarat çalışması yapmasını sağlıyordu. Alman kökenliler dışında Nazi yanlısı örgütlenmeler ABD’de 1930’lu yıllardan beri vardı.134 ABD’deki Nazi yanlısı örgütlenmeler için Bakınız: Bradley W. Hart, Hitler’s American Friends, 2018; More American supported Hitler than you may think, TİME https://time.com/5414055/american-nazi-sympathy-book/ ; American Nazis in the 1930s—The German American Bund, Alan Taylor Almanlar, Japonlar ve Nazi yanlılarına karşı ABD donanma istihbaratından Charles Radcliffe Haffenden ve Roscoe C. MacFall’in girişimi ile İtalyan suç örgütlerinin kullanılması planı devreye sokuldu: Yeraltı Operasyonu135 Newark, s.157 – 158
Bonanno ailesinin üyesi Bill Bonanno kitabında donanma istihbaratının kendilerine geliş yolu ile ilgili enteresan bir durumu anlatır: “Donanma istihbaratı bizim dünyamızla Birleşik Deniz ürünleri İşçileri Derneği ve Fulton Balık Pazarı başkanlığı yapan Joseph Socks Lanza’nın avukatı aracılığı ile iletişim kurdu. Sicilyalılar daha önce hiçbir devlet görevlisine konuşmamış ve yardım etmemişti, fakat Lanza Napolili idi, hükümet onu bizim dünyamızdaki Sicilyalılar ile potansiyel bir bağlantı olarak gördü”136 Bill Bonanno – Gary B. Abromovitz, The Last Testament of Bill Bonanno, s.162
1942 Mart ayında donanma istihbaratı ile Lanza arasında başlayan iş birliği Nisan ayı başında Luciano ve avukarı Moses Polakoff ile pazarlıklara dönüştü.[1] Aynı yılın 12 Mayıs’ında Luciano Sibirya adı takılan Dannemora cezaevinden ‘daha rahat ve konforlu’ Great Meadow’a transfer edildi.137 Tim Newark, Lucky Luciano, s.163, Mainstream, 2010 Bu tarihten itibaren mafya limanlarda ve denizde – balıkçılar aracılığı ile – Almanlara odaklandı.
Uluslararası Liman İşçileri Derneği donanmanın kıyı ve limanlardaki sabotajları engellemesi ve balıkçı yahut ticari gemiler aracılığı ile kıyı şeridinde askeri görünümlü olmayan devriyeler atmasını sağlıyordu. Bu nedenle oldukça önemliydi138 Robert J. Kelly, The Upperworld and the Underworld – Case Studies of Racketeering and Business Infiltrations in the United States, s.108, 1999 ve net şekilde elde tutulabilmesi için mafya üyesi, cinayet suçlusu John McCue’ü hapisten çıkararak bu derneğe yerleştirdi.139 Tim Newark, Lucky Luciano, s.167-168, Mainstream, 2010
ABD’de bunlar olurken müttefikler Kuzey Afrika’daki İtalya ve Nazi Alman birliklerini yenmiş ve Afrika kıyısı ile Sicilya arasında Akdeniz’den başka bir engel kalmamıştı. Mafyanın anavatanı Sicilya müttefiklerin Avrupa’ya girmesi için bir sıçrama tahtası konumuna gelmişti.140 Basil Liddell Hart, İkinci Dünya Savaşı Tarihi, s.597, İş Bankası, 2018
Yeraltı Operasyonu ile ABD’nin doğu sahilinde amaçlarına ulaşan donanma istihbaratı İtalya’ya Sicilya üzerinden yapılacak sefer için ellerindeki suç ağını çalıştırarak çıkardıkları Sicilya’da güvenilebilecek kişiler listesini Washington’a sundu. Merkez komutanlık verilen isimlerin %40’ını onayladı.141 Newark, s.172 Bu gelişmeden sonra istihbarat mafyanın yerel bağlantılarından Sicilya’daki tüm limanların, kıyı şeridinin, iniş ve kalkışa uygun yerlerin bilgi ve fotoğraflarını topladı. Operasyonda bilgi sağlayanların büyük kısmı Luciano’nun hapse girmeden önce kurduğu uluslararası uyuşturucu ağının üyeleriydi.142 Newark, s.175
Müttefiklerin Husky Operasyonu adını koydukları Sicilya operasyonunun yerel ilişkilerinde adı en çok anılan kişi Don Calogero Vizzini’dir. Vizzini ve Sicilya’da operasyonunda mafyanın rolü üzerine ‘işlemeli mendil’ vakasından mafyanın geçici yönetimdeki etkili olmasına, Sicilya’da müttefiklerin siyasi tercihlerinin mafyayı yeniden yükselişe geçirdiğine dair pek çok tartışma yürütülmektedir. Bazı araştırmacılar faşizm sonrası mafyanın yükselişi ile mafya arasındaki ilişkinin Michele Pantaleone’nin143 Michele Pantaleone Villabalı Leone ailesinin bir üyesi. İtalyan siyasetçi ve tarihçi. Komünist görüşleri ve tüm hayatı boyunca mafya karşıtı kampanyalarıyla tanınıyor. 1962’de kaleme aldığı kitabında anlattığı mini bir paraşütle Vizzini’nin evine indirilen kutudan çıkan Luciano’nun adının baş harfi işlenmiş mendil vakasının yazarı. Çoğu kişi bu vakanın uydurma olduğunu, Pantaleone’nin siyasi bir mesaj vermek istediğini iddia ediyor. kitabındaki hiç doğrulanmamış bazı olaylara dayandığını savunur.144 Tartışmalara bazı yaklaşım örnekleri için: Jonc Dickie, s. 194-196; Schneider ve Schneider, s.150-155; Francesco Renda, Sicilya Tarihi, Cilt 3, Palermo Pantaleone’nin kitabına dayandırılmış abartılı olduğu varsayılan öykülerin dışında Sicilyalı mafya üyeleri ile ABD istihbaratının yakın ilişkisi konusunda tarihsel olarak uyum gösteren pek çok vaka da bulunuyor.
ABD’li Sicilya mafyasının yerel ağlar üzerinden Sicilya’da savaşan çoğu Sicilyalı olan İtalyan askerlerine145 Basil Liddell Hart, İkinci Dünya Savaşı Tarihi, s.609 – 610, İş Bankası, 2018 direnmemeleri ve merkez komutanlığa bildirim yapmamaları yönünde telkinlerde bulunduğunu anlatan Pantaleone’nin146 Michele Pantaleone, Mafia and Politics, s.59, Chatto & Windus, 1966 iddiaları Sicilya’daki Alman ihtiyat birliklerinin ABD ve İngilizlerin karaya çıkmalarından bir saat sonra haberdar olması147 Hart, s.609 ve çıkarma yapan ABD ordusunun Vizzini’nin memleketi olan Villaba’ya ve oradan da Palermo’ya kadar neredeyse hiç direniş görmeden ulaşması gibi olaylar tarafından destekleniyor. Diğer yandan direniş olmama sürecine, Mussolini’nin Sicilyalı memurlar ve polis/askerleri İtalyan anakarasına çekip yerlerine anakaradan atamalar yapma girişimi ve General Mario Roatta’nın müttefiklere karşı direniş çağrısında Sicilyalıların gerçek İtalyanlar olmadığına dair iması ile radikalleşen Sicilyalılık düşüncesi de etki etmiş olabilir.148 Jack E. Reece, p.278 in Fascism, the Mafia, and the Emergence of Sicilian Separatism (1919-43), The Journal of Modern History, Vol. 45, No. 2, Jun., 1973, pp. 261-276
Yine de etkili liderlerden yoksun ve müttefiklerin çekindiği komünistler, faşist rejimle iş birliği içindeki liberaller ve sadece sınırlı bölgelerde etkin Sicilyalı ayrılıkçılar söz konusu olduğunda149 Reece., s.276 mafya bölgede yönetime en yakın adaydı ve öyle de oldu. Mafyanın yerel iletişimi Vizzini müttefikler tarafından belediye başkanı olarak atandı.150 John Dickie, Cosa Nostra – A History of the Sicilian Mafia, s.194 – 195, 2004 Adanın müttefiklerin eline geçmesinin ardından karşımıza çıkan panorama doğu yakası için başlayan iş birliğinin ‘Yeraltı’ndan Husky’ye kadar uzandığını gösteriyor.
Müttefikler adayı ele geçirdikten sonra İşgal Bölgesi Müttefik Askeri Yönetimi’ni kurdular. Bu yönetim altıncı ayında bölgede yaşanan yiyecek krizi ve yükselen karaborsa faaliyeti ve suç oranları ile mücadele etmek yerine Sicilya’daki tüm siyasi aktiviteleri yasakladı. Kasaba ve köylerde karşısına çıkan karmaşık bir yönetim sorununu çözmek için kurulacak yönetimlerin faşist veya sosyalist ya da komünist olmamasında kendi aralarında uzlaştılar.151 Dickie, s.197 Daha önce Luciano’nun topladığı isimler Washington’a sunulmuştu, benzer bir liste İngiliz Savaş Ofisi tarafında da yapılmıştı ve mafya konusunda çekimser değildi. İngilizlerin listesinde bir mayfa lideri için ‘eğitimli değil ama etkili’ deniyordu. CIA Palermo ofisi de mafya ile iş birliğini sürdürüyordu.152 Dickie, s.198
Normalleşme ve savaş sonrası dönemde İtalya’da mafya hızla eski günlerinden de güçlü bir döneme girdi. 1980’lere kadar tüm İtalya’da siyasetten orduya okullardan sokaklara tüm ülkeyi kontrol eden mafya ile Mussolini’yi ortaya çıkaran ortak tarihi nedenler onları düşmanlaştırmıştı. Mafya Mussolini ve Mori’den intikamını ABD Doğu Yakası’nı koruyarak ve Sicilya için istihbarat sağlayarak almıştı. Ancak bu Sicilya mafyasının istihbarat ile hikayesinin sonu değildi.