Giderek hız kazanan teknolojik ilerlemeler – özellikle dijital alanda – hayatın her alanını etkilemektedir. Daha ziyade ticari sektörden kaynaklanan bu ilerlemeler teknolojilerin demokratikleşmesine yol açmış, aynı zamanda silah olarak da kullanılabilmelerine olanak sağlamıştır. Teknolojik gelişmelerin askeriyeler tarafından kullanımı yeni ikilemler de yaratmaktadır.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Eylül 2017’de Moskova’da öğrencilere hitaben yaptığı bir konuşmada, yapay zekâ (AI) araştırmalarında lider konumuna gelecek ülkenin “dünyanın hâkimi” olacağını iddia etmişti (Çin,bu konuda, 2030 yılını kendisine hedef olarak belirlemiştir).
Putin, bundan birkaç ay sonra Duma’da yaptığı başkanlık konuşmasında Rusya’nın yeni geliştirdiği hipersonik kayma aracının testlerinin tamamlandığını ve üretiminin başlamak üzere olduğunu bildirdi (bu teknoloji, hedefe varış süresini çarpıcı şekilde azaltma ve gerek konvansiyonel gerek nükleer başlıklar taşıyabilme yeteneğine sahiptir).
Eylül 2019’da Yemen’deki isyancı Hutiler koordine dron sürüleri ile Suudi Arabistan’ın savunma sistemlerini aşarak iki petrol üretim tesisini vurduklarını açıkladılar. Ve küresel çaptaki COVID-19 krizi çerçevesinde sosyal medya üzerinden yürütülen psikolojik ve bilgilendirme veya yanlış bilgilendirme operasyonlarının yarattığı bölücü, hatta yıkıcı etkileri gösteren kanıtlar giderek artmaktadır (hedef odaklı oltalama, hatta doğrudan yapılmış siber saldırılar vasıtasıyla tıbbi yardım tesislerine yönelik geniş çaplı casusluk faaliyetlerini saymazsak).
Kısacası gerek ulusal gerek çok taraflı düzeylerde, yeni ve potansiyel olarak bölücü nitelikli teknolojiler caydırıcılık, savunma ve genel olarak güvenlik politikalarının hazırlanma ve uygulanma şekilleri açısından büyük sorunlar yaratmaktadırlar.
Teknoloji ve savaş
Teknoloji, Taş Devrinden Hiroşima’ya kadar, savaşları hep etkilemiştir (hatta bazen savaşlarda savaşma şekillerinde devrime katkıda da bulunmuştur). Buna karşılık savaşlar da sivil hayatta da kullanılabilecek teknolojilerin geliştirilmesini hızlandırmıştır. İnsanların fiziki dünyayı kendi amaçları doğrultusunda şekillendirmeleri aslında hep çift amaçlı kullanımı da beraberinde getirmiştir –bu av aletlerinden gemilere, patlayıcılardan içten yanmalı motorlara, demiryollarından uydulara kadar ve ayrıca iki tekerlekli arabalar, kadırgalar, mekanize araçlar, ve hava taşıtları gibi platformlarda da aynen böyle olmuştur. Bilime dayalı mühendislik surlardan ağır silahlara, iletişimden gözetlemeye kadar, her zaman savaşı desteklemiştir. Ama devlet tarafından finanse edilen ve askerȋ amaçlı sistematik araştırma ve geliştirme (AR-GE) çalışmaları ancak II. Dünya Savaşı sırasında başlamıştır ve bu çalışmaların Soğuk Savaş döneminde zirveye ulaştığı söylenebilir.
Usta komutanların kontrolünde yönlendirilen teknoloji savaşta daima bir kuvvet çarpanı etkisi yapar: düşmana daha fazla zarar vermelerine veya kendi taraflarına gelebilecek zararı sınırlamalarına yardımcı olur. Tarih boyunca teknolojik üstünlük genel olarak zaferden yana olarak görülmüş, ama hiçbir zaman zaferin garantisi olmamıştır. Taraflar benzer düzeyde olduğunda düşman taktik avantajlarını karşı tarafın düzeyine çıkarmayı ve karşılık vermeyi başarmış, yetenek açısından daha düşük düzeydeki düşman ise sık sık (ve bazen başarılı bir şekilde) ‘asimetrik’ taktiklere başvurmuştur. Başka bir deyişle, bir savaşta teknolojinin değeri daima düşmanın yetenekleri ile ilişkilidir.[af] Konuya genel bir bakış için bkz. Alex Roland, War and Technology: A Very Short Introduction, Oxford-New York, Oxford UP, 2016; daha ayrıntılı bilgi için bkz. Wayne E. Lee, Waging War: Conflict, Culture and Innovation in World History, Oxford-New York, Oxford UP, 2016 [/af]
Ancak bugün, en azından 1990’lardan beri yaşamakta olduğumuz, sadece veya öncelikli olarak askeriyeyi değil, hayatın her bir alanını etkileyen ve hızla gelişen bir teknolojik ilerlemedir. Caydırıcılık ve savunma alanında bilgi iletişimi ve teknolojilerinin (ICT) geliştirilmesi ve uygulanması, hassas güdümlü silahlar ve ağ-merkezli savaşları mümkün kılmıştır. Bu teknolojiler ilk başlarda ‘askerȋ işlerde başka bir devrim’ (RMA) olarak kavramsallaştırılmıştır. Askeriyede daha önceki ‘devrimler’ antik çağda atların çektiği iki tekerlekli arabalar, modern çağın başlarında barut, sanayi devriminden sonra mekanize birlikler ve II. Dünya Savaşı’ndan beri de nükleer silahlar gibi buluşları içermekteydi. Ancak bugün görülüyor ki son derece hızla gelişen ‘ağ-merkezli savaş’ kendi içinde bir devrim olmaktan çok daha evrimsel ve aşamalı bir dönüşüm sürecidir. Yine de caydırıcılık, savunma ve güvenlik alanlarında önceden tahmin edilemeyecek sonuçlar barındırmaktadır.
Daha öncekilerde olduğu gibi bugünkü evrim/devrimin de küresel güç dengelerini önemli ölçüde değiştirmesi beklenmektedir. Bu değişim geçmişteki gibi sadece imparatorluklar, kent-devletler veya ulus-devletlerde değil, tüm aktörler arasında da görülecektir. Örneğin, büyük teknoloji şirketleri güç, hatta statü (çoğu kez devletçilik ile bağlantılı olarak) kazanmaya çalışırlar. 21. Yüzyıl, ticari sektör ve özellikle dijital alan sayesinde, görülmemiş derecede hızlı bir teknolojik ilerlemeye şahit olmaktadır. Bu ilerleme sosyal etkinlik alanlarının tümünde bugüne kadar görülmemiş ölçekte ve neredeyse tamamen gerçek zamanlı bir bağlantı sağlayan yoğun bir ağ yaratmıştır. Sonuç olarak, kolaylıkla erişilebilir ve akıllıca kullanılmış ve bir araya getirilmiş yeni teknolojiler, gerek devletlere gerek devlet dışı aktörlere on yıllar önce düşünebileceğimizden çok daha büyük tahribat yapabilecek ve sistemleri kesintiye uğratabilecek yeni bir aletler yelpazesi sunmaktadır. Bunun yaratacağı etkiler sadece savaş alanındaki geleneksel olarak üstün nitelikli askerȋ güçler için değil, sivil toplumlar ve önemli altyapılar açısından da geçerlidir.
Bu teknolojilerin çoğu – muhtemelen stealth ve hipersonik sistemler hariç – geleneksel savunma endüstrisi modeli veya ‘kompleksi’nden tamamen farklı bir ekosistemden çıkmaktadır. Ve yukarıdan aşağı yönde uzun vadeli yetenek planlanması ve geliştirilmesine, oligopolist arz (az sayıdaki satıcıların fiyat dışı rekabeti), ve monopsonist talep (tek bir alıcı) temeline dayanmaktadırlar. Benzer şekilde, geçmişte de askerȋ AR-GE çalışmaları sonucunda ortaya daha sonra sivil kullanım için uyarlanacak ve ticarileştirilecek teknolojiler (radarlar, jet motorları ve nükleer güç gibi) çıkmıştı.[af] Bugün sık sık örnek alınacak bir model olarak kullanılan bu modele tek istisna, kısmen ABD İleri Savunma Araştırmaları Projesi DARPA’dır. Rusya’nın 1958’de Sputniki’i fırlatmasına cevaben Amerika’yı uzaya sokmak için oluşturulan DARPA, daha sonra yıkıcı teknolojilerin askerî kullanımlarını araştırmayı ve desteklemeyi amaçlayan bağımsız bir federal ajansa dönüştürüldü. Bkz. Sharon Weinberger, The Imagineers of War: The Untold Story of DARPA, the Pentagon Agency That Changed the World, New York, Alfred Knopf, 2017 [/af]
Buna karşılık, bu yeni teknolojiler aşağıdan yukarı yönde geliştirilmektedir ve geliştirme aşamasından pazara ulaşana kadar geçen süre son derece kısadır: ancak dünya çapında milyonlarca tüketiciye ulaştıktan ve ağ etkileri yarattıktan sonra çift kullanımlı ve dolayısıyla ‘silaha dönüştürülebilir’ hale gelirler.
Özellikle sivil alandaki ‘spillover’ ve ‘spinoff’ ‘etkilerinden kaynaklanan çift kullanımlı yeniliklerin vektörü büyük ölçüde kaymıştır. Bugün bilim ve teknoloji yatırımları gerek ulusal gerekse küresel olarak ticari piyasaların kontrolündedir. Yatırım harcamalarının boyutları yanında savunma odaklı bilim ve teknoloji harcamaları küçücük kalmakta, savunmanın tümüyle sivil ve piyasadaki gelişmelere dayandığı teknoloji alanlarının ortaya çıkmasına sebep olmaktadır. Yeni süper güçler (ve ‘süper etkileyiciler’) Amerika Birleşik Devletleri’nin Batı yakasındaki ve Çin ana karasındaki özel büyük teknoloji tüketici devleridir.
Uzaktan kontrol ve kontrolün olmaması
En yeni teknolojik buluşlar özellikle ‘standoff’ silahların geliştirilmesi ve demokratikleşmesini teşvik etmektedir. Bu silahlar saldırıyı yapan personelin hedeflenen alandan gelecek savunma ateşinden kaçabilmesine elverecek mesafeden ateşlenebilir füze veya bombalardır. Askerȋ fonksiyonlar için gönüllü yardımcı gruplar, paralı askerler, korsanlar, isyancılar veya yükleniciler gibi dış kaynakların kullanılması yeni bir şey değildir – son yıllarda buna ‘vekâlet savaşları’ denmektedir. Ancak bu yeni teknolojiler görevlendirme ve kontrol arasındaki dengeyi sıkıntıya sokmakta ve zedelemektedir ve insansız platformların uzak mesafeden kullanımını (ilk önce keşif ve gözetleme, sonra cezalandırma ve komuta ve kontrol düzeyini yok etmeye yönelik misyonlar) mümkün kılarak yeni ikilemler yaratmaktadır. Bu yeni teknolojiler savaşta makinenin vekâleten kullanılmasının ilk örneği olmasa da (cruise füzeleri de benzer amaca hizmet ediyordu), benzersiz bir gizlilik (düşük görüş mesafesi) ve özellikle uluslararası toplum önünde inkâr olanağı sağlamaktadırlar.[af] Andreas Krieg, Jean-Marc Rickli, Surrogate Warfare: The Transformation of War in the Twenty-First Century, Washington (D.C.), Georgetown UP, 2010 [/af]
Daha da önemlisi, bu silahların bazılarını piyasadan temin etmek mümkündür ve kullanımları da oldukça basittir. Bu da devletlerin silahlar ve yasal kuvvet kullanımı üzerindeki geleneksel tekelini kırmak ve yeni tür savaş malzemesi için ‘yeni boşluklar’ yaratmak imkânını ortadan kaldırmaktadır. Bu silahlar deniz aşırı yürütülen terör amacıyla ve teröre karşı ve ayaklanmalarda ve ayaklanmalara karşı zaten kullanılmıştır ancak kentsel bölgelerde kolaylıkla konuşlandırılabilir ve kimyasal, biyolojik veya radyolojik maddelerle donatılabilirler. Aslında bu silahların kullanımları karşısındaki engelleri azaltmak ve faaliyet alanlarını genişletmekte esas olan erişilebilirlik ve niyettir.
Siber uzay tabanlı silahlar – casusluk (siber saldırılar) ve tahribat (yanlış bilgilendirme ve istikrarsızlık kampanyaları) için kullanıldıklarında – gizlilik ve inkâr edilebilme vasıflarını muhafaza ederken bir yandan da zorlama ve yıkıcılıkta daha da ileri gidebilirler zira tamamen teknolojiye dayanan, insan yapımı ve kötü düzenlenmiş bir ortamda kullanılmaktadırlar. Dijital silahlar, doğrudan fiziksel şiddete başvurmadan gerçek savaştakine benzer stratejik etkiler yaratabilirler; ancak uzmanların çoğu siber ‘savaş’ı çok dar anlamıyla abartılı bir senaryo olarak düşünmektedirler. Nükleer silahların aksine, dijital silahlar caydırıcılık için değil, gerçek ve hatta sürekli kullanım içindir ve devletler tarafından, vekâleten ve özel örgütler tarafından yasal veya coğrafi kısıtlamalar olmadan da kullanılabilirler: suçlamak zordur, intikam almak ise riskli.[af] Thomas Rid, Cyber War Will Not Take Place, London, Hurst & Co., 2013 and 2017. Ayrıca bk. Antonio Missiroli, “The Dark Side of the Web: Cyber as a Threat”, European Foreign Affairs Review, cilt no.2, 2019, 135-152 [/af]
Medya alanı bir başka savaş alanı haline gelmiş, ve doğru ve yanlış, zafer ve yenilgi algılarının (sözde ‘izleyici etkileri’)[af] Emile Simpson, War from the Ground Up: Twenty-First Century Combat as Politics, New York, Columbia University Press, 2012 [/af] şekillenip yıldırım hızıyla konsolide edildiği ulus ötesi evrensel bir kamu sahası oluşturmuştur. Sosyal medya askerîleştirilmemiş olabilir – askerler sosyal medyayı kullanıyor olmalarından dolayı sosyal medyanın düşmanca kampanyalar karşısında zayıf düşmesine yol açmış olsalar da. Ancak sosyal medyanın bir silah haline geldiğine hiç şüphe yoktur. Bu yeni oyunun adı[af] John Robb, Brave New War, Hoboken (N.J.), John Wiley & Sons, 2007. Ayrıca bkz. Peter W. Singer, Emerson T. Brooking, Like War: The Weaponization of Social Media, Boston-New York, Houghton Mifflin Harcourt, 2018 [/af] ‘açık kaynaklı savaş’tır. Bu oyunda vatandaşlar ve tüketiciler bireysel olarak çoğu kez farkında olmadan gönüllü yardımcılar gibi davranırlar. Nitekim siber destekli sabotaj çok yüksek düzeyde know-how ve nispeten daha az iş gücü gerektirirken, siber destekli tahribatın tasarımı çok daha basittir fakat söylentilerin yayılabilmesi için geniş bir kullanıcı kitlesi gerektirir. Taktik varyasyonlar içeren geniş kapsamlı bir stratejide tüm bu teknolojilerin birleşimi ‘hibrid savaş’ olarak, silahlı çatışma düzeyinin altında kaldığında ise sadece kötü niyetli faaliyet olarak kavramsallaştırılmıştır.[af] Genel bir bakış için bkz. Antonio Missiroli, “From Hybrid Warfare to ‘Cybrid’ Campaigns: The New Normal?”, NDC Policy Brief, no. 19, Eylül 2019 [/af]
Son olarak, en azından şimdiye kadar uzay hem 1967 Uzay Antlaşmasının şartları hem de olası kuvvet kullanımının içerdiği riskler (örneğin uzay çöpü) sayesinde bu eğilimlerin nispeten dışında kalmıştır. Uzaydaki teknolojik gelişmeler dünyadaki faaliyetleri – özelikle yayıncılık ve navigasyon için uydu iletişimini — kolaylaştırmak üzerinde odaklanmıştır. Bu gelişmeler tüm demokratikleşme etkileri ile hem kamu hem de giderek özel aktörlerin yararına olmuştur. En çok yeteneğe sahip olan devletler gerçekten de uzayı kısmen askerîleştirmişlerdir. Şimdi teknolojik değişim sayesinde daha da çok devlet oyuna girme yeteneğine sahiptir. Ancak uzayda askerî faaliyetler konusunda henüz denenmiş protokoller ve kurallar yoksa da uzay tabanlı varlıkların silah haline gelmesi hȃlȃ pek olası değildir.[af] Bkz. The Economist, 20 Temmuz 2019 tarihli sayısı, ve Michael Peel, Christian Shepherd, Aime Williams, “The Emerging Arms Race in Space”, Financial Times, 14 Kasım 2019, 8 [/af]
Akıllı makineler ve çapları
Bu noktada sahneye yapay zekâ, makine öğrenimi ve otonomi girmektedir (kuantum hesaplama henüz biraz uzak görünse de o da aynı derecede yıkıcı olabilir). Yapay zekâ kavramının ortaya çıkışı 1950’lerin başlarına dayanır, ancak teknolojik ilerlemeler on yıl öncesine kadar son derece yavaş olmuştur. Son on yılda üç büyük değişiklik olmuştur: işlemcilerin adeta minyatür boyutlara inmesiyle hesaplama gücünün artması; mobil ve bağlantılı cihazların yayılması sayesinde muazzam miktarda veri üretilmesi ve son olarak da makine öğrenimindeki (ve özellikle belirli sinir ağlarındaki) büyük ilerlemelerden yararlanan yeni tür algoritmaların uygulanmasıyla makinelerin tüm yeteneklerinin artması.[af] Erik Brynjolfsson, Andrew McAfee, The Second Machine Age: Work, Progress, and Prosperity in a Time of Brilliant Technologies, New York-London, W.W. Norton & Co., 2014 – ‘birinci’ çağ iş gücü ve makineyi birbirlerini tamamlar hale getiren sanayi devrimi idi [/af]
Kamu sağlığı ve teşhis alanında, örneğin kanser araştırmalarında, bu teknolojik gelişmelerin faydaları gerçekten tartışılamaz. Ancak güvenlik ve savunma alanındaki yararları henüz belirsizliğini korumaktadır: özellikle tümüyle otonom silah sistemleri ile ilgili beklentiler, birçok etik, yasal ve operasyonel endişeleri ortaya çıkarmıştır.
Silah sistemlerinde ‘otonomi’ uluslararası düzeyde tartışılmakta olan bir kavramdır; konunun kabul edilebilme düzeyi de çeşitli yorumlara açıktır. Bu konudaki tartışmalar diğer sonuçların yanı sıra 2016 yılında Birleşmiş Milletlerde Ölümcül Otonom Silah Sistemleri (LAWS) konusunda bir hükümet uzmanları grubu kurulmasına da yol açmıştır. Ancak bu grup henüz kabul gören sonuçlara erişememiştir; bunun nedeni de ‘otonomi’ kavramının göreceli bir kavram olmasıdır.
Gizliliği ihlal edilmiş bir taktik ortamda insansız bir platformun geçerli operasyon aracı olabilmesi için belli bir düzeyde otonomiye sahip olmasının ne kadar hayati bir önem taşıdığına itiraz edecek analistlerin sayısı çok az olacaktır. Ayrıca otomatik silah sistemleri (örneğin kara mayınları) çok uzun süredir mevcuttur ve İsrail’in Dome füze sisteminden savaş gemilerindeki sensörlere dayalı ağır silah sistemlerine kadar bu sistemler sivillerin ve kuvvetlerin korunmasında kullanılmaktadır. Birkaç istisna dışında, mevcut silah sistemleri en iyimser görüşle yarı otonomdurlar. Ayrıca bunlar son derece pahalıdır ve dolayısıyla kolaylıkla gözden çıkarılamazlar.
Teknolojik ve operasyonel faktörler hala Ölümcül Otonom Silah Sistemlerinin olası kullanımını zorlaştırmaktadır: hedefi takip etme yetisi giderek kolaylaşırken, yanlış hesaplama riski, tansiyonu yükselten etkiler, ve hesap verme zorunluluğunun olmaması, anlamlı bir insan kontrolü bulunması görüşünü desteklemektedir. Bunların hepsi de yerleşmiş uluslararası silahlı çatışma norm ve yasalarını hiçe sayma potansiyeline sahip sorunlardır. Ancak ilk vuruşun sağlayacağı geçici teknolojik avantajdan yararlanma fikri cazibesi korumaktadır; ayrıca tüm ilgili aktörler oyunu aynı etik ve yasal kurallarla oynamayabilirler.
Buna ilave olarak geleneksel askerî alanın ötesinde, son zamanlarda ses ve yüz tanıma teknolojisinde kaydedilen ve ağırlıklı olarak yapay zekȃya dayanan olağanüstü buluşlar tahribatı daha fazla desteklerken giderek daha sofistike hale gelen kötücül yazılım tasarımları daha fazla sabotajı teşvik eder. Bu faaliyetlerin arkasında yatan altyapı ve standartları belirleyebilen devletler stratejik avantaja sahip olacaklardır.
Ancak tıbbi araştırmalardaki gibi, yapay zekâ da tespit, patern tanıma ve simülasyon amacıyla kullanılabilir – bunların hepsi terörle mücadele, sivillerin korunması ve afet yardımının yanı sıra silahların kontrolü (izleme ve doğrulama) alanlarında da büyük öneme sahip konulardır. İhtiyaca göre tasarlanmış yapay zekâ uygulamaları gerçekten de daha iyi istihbarat, durum bilinci, analiz ve muhtemelen karar verme yetenekleri sağlayabilir. Yapay zekâ etkili bir lojistik veya teçhizatın kestirimci bakımı gibi iş sektöründeki birçok pratik uygulamada işe yarayabilir; tüm bunlar askeriyede çok önemli rol oynarlar.
Ayrıca uzmanların çoğu yapay zekâ alanı içinde önemli bir ayırıma dikkat çekmekteler. Buna göre, ‘dar’ yapay zekâ tek amaçlı sistemlerle ilgilidir. Yani ‘dar’ yapay zekâ tek bir görevi mükemmel yapabilen, ama önceden bilinmeyen senaryolar veya farklı uygulamalarda tamamen işe yaramaz olan bir teknolojidir. Bunun aksine, ‘genel’ yapay zekâ ise, doğrudan çok sayıda boyutlu görevler yapmak için programlanmadan ve eğitilmeden bu görevleri gerçekleştirebilme kapasitesi ile ilgilidir – bunun henüz erişilmesi zor olan bir yetenek olduğuna inanılmaktadır.
Öngörebildiğimiz gelecekte ‘dar’ yapay zekânın potansiyel askerî uygulama yelpazesi gayet cazip görünmektedir. Ancak yapılacak yatırımlar, sınırlı kamu bütçeleriyle finansal riskleri göze almayı gerektirecek ve büyük olasılıkla diğer modernleşme ve operasyon öncelikleriyle karşılaştırılacaktır. Burada da teknoloji bir nimet olabileceği gibi bir bela da olabilir ve geçmişte iş gücünün yerini alan teknolojilerin yardımcı teknolojilerden daha fazla itirazla karşılanması örneğine benzer bir durumla karşılaşılabilir.[af] Carl B. Frey, The Technology Trap: Capital, Labor, and Power in the Age of Automation, Princeton (N.J.), Princeton UP, 2019. Ayrıca bkz. Andrea Gilli (ed.), The Brain and the Processor: Unpacking the Challenges of Human-Machine Interaction, NDC Research Paper, no.6, Aralık 2019 [/af]
Geçmişte bazı askerî teknolojilerin ( kimyasal, biyolojik, radyolojik ve nükleer ajanlardan kara mayınlarına, kör edici lazerlerden füze savunma sistemlerine kadar) yayılmasını, üretimini, geliştirilmesini ve konuşlandırılmasını kontrol etme konusundaki uluslararası çalışmaların hepsi birbirinden farklı, fakat birbiriyle örtüşme potansiyeline sahip dört gerekçeye dayanıyordu: bunlar etik, yasallık, istikrar ve güvendi. Yapay zekânın olası askerî kullanımı bu dört açıdan da endişeye yol açmıştı. Bu alanlarda kaçınılmaz olacağı düşünülen silahlanma yarışları ise bazı normların kurumsallaştırılmasıyla yavaşlamış veya hatta durmuştu – bu da çoğunlukla bu teknolojilerin belirli bir olgunluğa ulaşması ve çeşitli uzman grupları (hükümetler ve/veya akademisyenler) tarafından önerilip tasarlandıktan sonra başarılmıştı.
Ancak genel amaçlı bir teknoloji olarak yapay zekȃ ve yapay zekȃnın geliştirilmesi ve uygulanması ile uğraşan uzman toplulukları da hayli kendine has niteliktedir.[af] Matthijs M. Maas, “How Viable Is International Arms Control for Military Artificial Intelligence? Three Lessons from Nuclear Weapons”, Contemporary Security Policy, cilt 40, no.3, 2019, 285-311 [/af]
Fakat son zamanlarda önemli sayıda ülkenin (örneğin, OECD çerçevesinde) ve IBM, Microsoft ve Google gibi birçok şirketin yapay zekâ için, özellikle de askerî ve etik sonuçları ile ilgili ortak bazı davranış kuralları ortaya atmaları – ve hatta aynen Pentagon örneğinde olduğu gibi kendi ilkelerini kamuya açıklamaları, yüreklendirici olmuştur.
Bir başka deyişle, bu yeni teknolojilerde bir silah yarışı olması riskinin varlığı inkâr edilemez. Bunun yanı sıra da yapay zekânın hiçbir ayırım yapmadan kullanılmasının istenmeyen sonuçları konusunda Henry Kissinger, Stephen Hawking ve Elon Musk gibi bazı kişilerin de dile getirdiği daha genel bir endişenin var olduğu da inkâr edilemez. Ancak bu teknolojilerin hâlâ daha az yıkıcı uygulamalara kanalize edilebileceği ve sonunda zehirli gaz veya uydulara karşı savaş silahları ile aynı kategoriye girecekleri umudu da mevcuttur – ve bu durumda en güçlü devletlerin en azından birbirlerine askerî olarak saldırmaktan kaçınacakları, daha zayıf devletler veya devlet dışı aktörlerin olası saldırılarının ise etkisiz kalacağı düşünülmektedir.
Bu yazı NATO REVIEW dergisinin internet sitesinde yayınlanan 05 Mayıs 2020 tarihli Dr Antonio Missiroli’ne aittir. NATO REVIEW dergisinin online sitesindeki alıntı uyarılarınca ilgili site kaynak olarak gösterilmiştir. ActaFabula’nın editöryel görüşlerini yansıtmamaktadır.
I conceive you have observed some very interesting points, appreciate it
for the post.
Really wonderful information can be found on website..
I was looking at some of your content on this internet site
and I conceive this internet site is rattling instructive!
Keep on posting. Euro travel
Howdy I am so glad I found your weblog, I found you by mistake, while I was researching on Askjeeve , Regardless Now I’m here now and would love to announce thanks a lot for a marvelous write up. This is a entertaining blog page, I do not have work-time to go through it all at the moment but I have book-marked it, as soon as I have time and energy I may be straight back to review a lot more.
Casino’daki slot oyunlarının grafikleri ve ses efektleri mükemmel, oyunlar çok keyifli.
Deneme bonusu ile oyunlara başlamak yeni başlayanlar için harika bir avantaj!
Canlı bahis seçenekleri futbol maçlarını izlerken ekstra heyecan ve kazanç fırsatları yaratıyor!
Deneme bonusu sayesinde hiç yatırım yapmadan büyük kazançlar elde ettim, çok memnunum!
Bu casino’da oynadığım futbol bahisleri ile her maçtan kazanç elde ediyorum!
Düşük bahislerle futbol maçlarına oynayarak bile harika kazanç fırsatları yakalıyorum!
Yüksek bahislerle oynadığım futbol bahislerinden devasa ödüller kazandım!
Bu casino’daki jackpot slotları büyük ödüller sunuyor, kazanmak çok heyecanlı!
Bu casino’da slotlarda kazanç şansım çok yüksek, herkes denemeli.
Bu casino’daki futbol bahis seçenekleri her maçta ekstra kazanç fırsatları yaratıyor!
Slot oyunlarının kazandırma potansiyeli bu casino’da çok yüksek, şansınızı denemelisiniz!
Right here is the right webpage for anyone who wants to find out about this topic. You know a whole lot its almost hard to argue with you (not that I really would want to…HaHa). You definitely put a fresh spin on a subject which has been discussed for many years. Excellent stuff, just wonderful.
Bahis siteleri deneme bonusu ile oyuna sıfır yatırım yaparak büyük kazançlar elde ettim!
En sevdiğim slot oyunu Big Bass Bonanza, kazançlarım sürekli artıyor.
Spot on with this write-up, I truly believe that this website needs a lot more attention. I’ll probably be returning to see more, thanks for the information.
Bahis siteleri deneme bonusu ile oyunlara sıfır yatırım yaparak kazanç elde ettim!
Howdy! I just want to give you a big thumbs up for the great information you have here on this post. I’ll be coming back to your web site for more soon.
I wanted to thank you for this fantastic read!! I certainly loved every little bit of it. I’ve got you bookmarked to check out new things you post…
Slot oyunlarının kazandırma potansiyeli bu casino’da çok yüksek, herkes denemeli!
An impressive share! I’ve just forwarded this onto a co-worker who was doing a little homework on this. And he in fact ordered me breakfast simply because I stumbled upon it for him… lol. So allow me to reword this…. Thank YOU for the meal!! But yeah, thanks for spending some time to talk about this issue here on your web page.
Casino’nun sunduğu promosyonlar bahis yaparken kazançlarımı artırıyor, bu harika!
Casino’nun sunduğu promosyonlar futbol bahislerimde ekstra avantajlar sağlıyor!
Hello there! This blog post couldn’t be written much better! Looking at this article reminds me of my previous roommate! He continually kept talking about this. I’ll forward this post to him. Pretty sure he’s going to have a great read. Many thanks for sharing!
I quite like reading through a post that can make men and women think. Also, many thanks for permitting me to comment.
You made some decent points there. I looked on the internet for additional information about the issue and found most individuals will go along with your views on this website.
Good post. I learn something totally new and challenging on blogs I stumbleupon every day. It will always be interesting to read articles from other writers and use a little something from other web sites.
Yüksek bahislerimle Fire Joker’ta büyük ödüller kazanmak çok kolay!
This site was… how do I say it? Relevant!! Finally I have found something that helped me. Cheers!
I like it when folks come together and share opinions. Great website, stick with it.
Casino’nun sunduğu slot turnuvaları ile ekstra kazançlar elde etmek çok kolay ve eğlenceli.
Casino’daki slot oyunlarının grafikleri ve ses efektleri mükemmel bir oyun deneyimi sunuyor.
Hey there! I just would like to offer you a big thumbs up for the excellent info you have got right here on this post. I’ll be returning to your blog for more soon.
Greetings! Very useful advice in this particular post! It’s the little changes that will make the greatest changes. Thanks for sharing!
It’s nearly impossible to find well-informed people about this subject, but you seem like you know what you’re talking about! Thanks
Having read this I thought it was very informative. I appreciate you finding the time and energy to put this short article together. I once again find myself spending a lot of time both reading and commenting. But so what, it was still worthwhile!
Hi there, I do think your site might be having internet browser compatibility issues. Whenever I look at your blog in Safari, it looks fine however when opening in Internet Explorer, it has some overlapping issues. I merely wanted to give you a quick heads up! Aside from that, great blog.
Great blog you have got here.. It’s hard to find quality writing like yours these days. I seriously appreciate individuals like you! Take care!!
Casino’nun sunduğu promosyonlar sayesinde slot oyunlarında her zaman şansım artıyor.
bookmarked!!, I like your web site!
Sitenin oyun seçenekleri inanılmaz geniş, her zaman yeni bir şeyler keşfediyorum.
Deneme bonusu sayesinde hiç yatırım yapmadan büyük kazançlar elde ettim, kesinlikle denemelisiniz!
Deneme bonusu ile oyunlara başlamak risksiz ve kazançlı, kesinlikle denemeniz gerek!
Good information. Lucky me I came across your site by accident (stumbleupon). I’ve book-marked it for later.
This is a topic which is near to my heart… Thank you! Where are your contact details though?
Spot on with this write-up, I really feel this web site needs a great deal more attention. I’ll probably be back again to read more, thanks for the information.
Your style is unique compared to other folks I’ve read stuff from. Thanks for posting when you have the opportunity, Guess I will just bookmark this blog.
Pretty! This has been a really wonderful article. Thanks for providing this information.
That is a great tip particularly to those fresh to the blogosphere. Simple but very precise information… Thanks for sharing this one. A must read post!
Deneme bonusu ile bahis yaparken risk almadan büyük kazançlar sağladım!
There’s definately a lot to learn about this topic. I love all of the points you made.
En sevdiğim slot oyunu Starburst, her zaman büyük kazançlar elde ediyorum.
Good day! I could have sworn I’ve visited this web site before but after browsing through some of the posts I realized it’s new to me. Anyways, I’m certainly pleased I stumbled upon it and I’ll be bookmarking it and checking back regularly!
Deneme bonusu sayesinde hiç para yatırmadan hemen kazandım, gerçekten harika!
Bu casino’daki slot oyunları beni her seferinde büyük kazançlarla ödüllendiriyor!
Bu sitenin sunduğu deneme bonusu ile Aviator oynayarak anında büyük kazançlar elde ettim!
Way cool! Some extremely valid points! I appreciate you penning this write-up and also the rest of the site is also really good.
Casino’nun sunduğu bonuslar sayesinde slot oyunlarında her zaman kazançlı çıkıyorum.
Yüksek bahislerimle Fire Joker’ta büyük ödüller kazanmak çok kolay!
Deneme bonusu ile bahis yaparak risk almadan büyük kazançlar elde ediyorum.
Hello there, There’s no doubt that your site may be having internet browser compatibility problems. Whenever I take a look at your web site in Safari, it looks fine however when opening in Internet Explorer, it has some overlapping issues. I just wanted to provide you with a quick heads up! Aside from that, wonderful site!
This is a topic that is near to my heart… Many thanks! Where can I find the contact details for questions?
Bahis siteleri deneme bonusu ile risksiz bir şekilde büyük kazançlar elde edebilirsiniz!
Deneme bonusu ile bedava bahis yaparak büyük kazançlar elde ettim!
Uncovering Sugar Defender has actually been a game-changer for me, as I have actually always
been vigilant about handling my blood sugar level degrees.
I now feel equipped and certain in my capability to keep healthy and balanced levels, and my latest health
checks have mirrored this progression. Having a credible supplement to enhance my
a significant source of comfort, and I’m absolutely appreciative for the substantial distinction Sugar Protector has made in my
general well-being.
Everything is very open with a precise explanation of the challenges. It was really informative. Your site is very useful. Many thanks for sharing.
En sevdiğim slot oyunu Bonanza, her spin büyük bir kazanç fırsatı sunuyor!
Pretty! This was a really wonderful post. Thanks for providing this info.
Deneme bonusu sayesinde hiçbir risk almadan kazanmaya başlamak çok kolay!
Bahis siteleri deneme bonusu ile oyunlara riske girmeden başlayarak hemen kazanç sağladım!
Hi! I simply would like to offer you a big thumbs up for your excellent info you’ve got here on this post. I will be returning to your blog for more soon.
It’s difficult to find educated people about this topic, but you sound like you know what you’re talking about! Thanks
Bu casino’daki canlı bahis seçenekleri ile futbol maçlarını izlerken ekstra heyecan ve kazanç fırsatları yakalıyorum!
Good article. I am dealing with many of these issues as well..
Greetings! Very useful advice within this post! It’s the little changes which will make the most important changes. Many thanks for sharing!
Greetings! Very helpful advice in this particular article! It is the little changes that make the biggest changes. Many thanks for sharing!
Slot oyunlarında kazanmak hiç bu kadar eğlenceli olmamıştı, kesinlikle tavsiye ederim!
Pretty! This was a really wonderful article. Thank you for providing this info.
Howdy, I think your website may be having browser compatibility issues. When I take a look at your site in Safari, it looks fine however, when opening in IE, it’s got some overlapping issues. I merely wanted to give you a quick heads up! Other than that, wonderful blog.
After looking at a handful of the articles on your website, I really like your technique of blogging. I book marked it to my bookmark website list and will be checking back in the near future. Please check out my website too and tell me how you feel.
Suncity888
Hello! Do you know if they make any plugins to help with SEO?
I’m trying to get my site to rank for some targeted keywords
but I’m not seeing very good success. If you know of any please share.
Many thanks! I saw similar article here: Eco blankets
Hi, I do think this is a great website. I stumbledupon it 😉 I may return once again since i have bookmarked it. Money and freedom is the greatest way to change, may you be rich and continue to guide others.
I really like it whenever people get together and share ideas. Great site, keep it up.
Greetings! Very helpful advice within this article! It is the little changes which will make the largest changes. Thanks for sharing!
Very good post! We will be linking to this great content on our website. Keep up the great writing.
After I initially commented I appear to have clicked the -Notify me when new comments are added- checkbox and from now on each time a comment is added I recieve four emails with the exact same comment. Perhaps there is a means you can remove me from that service? Thanks.
bookmarked!!, I like your blog!
Excellent post. I am experiencing many of these issues as well..
You’ve made some decent points there. I checked on the net for additional information about the issue and found most individuals will go along with your views on this website.
Good blog post. I certainly love this site. Keep writing!
A motivating discussion is worth comment. I do think that you ought to write more about this topic, it may not be a taboo matter but usually folks don’t talk about these topics. To the next! Many thanks!
Greetings! Very helpful advice in this particular post! It’s the little changes which will make the biggest changes. Thanks for sharing!
Hi there, There’s no doubt that your website might be having browser compatibility problems. Whenever I take a look at your web site in Safari, it looks fine however when opening in Internet Explorer, it’s got some overlapping issues. I merely wanted to provide you with a quick heads up! Aside from that, fantastic website.
I love looking through a post that will make men and women think. Also, many thanks for allowing me to comment.
I need to to thank you for this wonderful read!! I certainly enjoyed every bit of it. I’ve got you bookmarked to look at new stuff you post…
There’s certainly a lot to find out about this subject. I really like all the points you have made.
Very good post. I’m dealing with many of these issues as well..
Hi, I do believe this is an excellent web site. I stumbledupon it 😉 I’m going to return once again since I book marked it. Money and freedom is the greatest way to change, may you be rich and continue to help others.
Great post. I’m experiencing many of these issues as well..
go 88
sugar defender Finding Sugar Protector has actually been a game-changer for me, as
I have actually constantly been vigilant regarding managing my blood glucose levels.
I now really feel encouraged and confident in my capability to
keep healthy and balanced levels, and my newest health checks
have actually reflected this development.
Having a reliable supplement to complement my a substantial source of convenience, and I’m
genuinely glad for the considerable difference Sugar Defender has actually made
in my total wellness.
I blog often and I truly appreciate your information. This great article has truly peaked my interest. I am going to book mark your site and keep checking for new details about once a week. I opted in for your Feed too.
Introducing to you the most prestigious online entertainment address today. Visit now to experience now!
Hi, I do believe this is a great blog. I stumbledupon it 😉 I will come back yet again since i have bookmarked it. Money and freedom is the best way to change, may you be rich and continue to guide others.
Pretty! This has been an extremely wonderful post. Many thanks for providing these details.