Nükleer Anlaşmada Gelinen Son Nokta: Teklifler ve Beklentiler

İran Kasım ayından bu yana nükleer çalışmalarını oldukça hızlandırdı. Yayınlanan İsrail ve Amerikan raporları, hatta üst düzey yetkililerin açıklamaları İran’ın 6 ay ile 1 sene içerisinde nükleer silah için gerekli olan uranyum seviyesine ulaşabileceğini gösteriyor. Bu noktada ABD için öncelikli hedef, İran’ın uranyum zenginleştirmesini ve gelişmiş santrifüjleri kullanmasını engellemek. Esasen öncelikli hedef bu olsa da genel olarak Biden yönetimi hem Avrupalı partnerlerin hem de bölgesel ortakların yardımıyla İran’ı çevreleyerek kontrol altında tutmak istiyor. Ancak bu süreçte Amerika’nın iç dinamikleri ve Transatlantik ilişkileri de oldukça etkili. Zira Biden yönetiminin bu denli temkinli olmasında ve şimdiye dek somut bir adım atmamasında ağırlığın iç politikaya verilmesinin, Avrupa’yla ilişkilerin onarılması ve Trump döneminde içi boşaltılan kurumların yeniden inşasıyla ilgilenilmesinin, pandemi sürecinin ve belki de en önemlisi Ortadoğu’ya olan ilginin azalıp Rusya ve Çin gibi “asıl” tehlike olarak görülen ülkelere odaklanılmasının rolü olduğu söylenebilir. Bu, Biden’ın yaptığı son basın toplantısında Ortadoğu ve İran özelinde herhangi bir açıklama yapmamasından da anlaşılabilir. Ancak yine de İran’ın Ortadoğu’da Amerika için her zaman önemini muhafaza eden ve kontrol altında tutulması gerektiğine inanılan bir ülke olduğu açıktır.

Son gelişmeler ışığında tarafların müzakere seçeneğine yeşil ışık yaktıkları bir gerçek ancak anlaşmaya dönüş için henüz erken. Viyana’da gerçekleşmesi planlanan görüşmelerde İranlı ve ABD’li yetkililerin kat’i surette karşı karşıya gelmeyeceği açıklansa da yeni bir eşikten geçildiği de ortada. Bu aşamada karşılıklı olarak ne derece taviz verileceği ve İran’ın hangi yaptırımların kaldırılması karşılığında uranyum zenginleştirme oranında bir değişikliğe gideceği merak konusu. İran’ı sadece ekonomik anlamda değil özellikle pandemi sürecinde sağlık, sivil havacılık ve tarım sektörlerinde de zorlayan yaptırımların sürdürülmesi uluslararası kamuoyunda Amerika’nın elini zayıflatan bir silah olarak görülüyor. Öte yandan reformistlerin ortada bir meclis kararı varken en azından yaptırımların bir kısmı kaldırılmadan ilk adımı atmaları veya müzakerelere başlamaları imkansıza yakın. Bu durumda süreç Amerika’nın değil İran’ın lehine ilerliyor gibi görünüyor.